राष्ट्रीयशिक्षानीति 2020 विद्यालयीयशिक्षायाः नवीनसंरचनायां संस्तौति-

This question was previously asked in
CTET Paper 2 Maths & Science 21st Jan 2022 (English-Hindi-Sanskrit)
View all CTET Papers >
  1. पञ्चवर्षीया प्राथमिकी + त्रिवर्षीया उच्चप्राथमिकी + द्विवर्षीया माध्यमिकी + द्विवर्षीया उच्चतरमाध्यमिकी
  2. द्विवर्षीया प्राक्-प्राथमिकी + पञ्चवर्षीया प्राथमिकी + त्रिवर्षीया उच्चप्रथमिकी + चतुर्वर्षीया माध्यमिकी 
  3. पञ्चवर्षीया आधारात्मिकी + त्रिवर्षीया उत्क्रमात्मिकी (Preparatory) + त्रिवर्षीया माध्यमिकी + चतुर्वर्षीया उच्चमाध्यमिकी (Secondary)
  4. एकवर्षीया प्राक्प्राथमिकी + पञ्चवर्षीया प्राथमिकी + त्रिवर्षीया माध्यमिकी + द्विवर्षीया उच्चतरमाध्यमिकी + द्विवर्षीया उच्चतरमाध्यमिकी 

Answer (Detailed Solution Below)

Option 3 : पञ्चवर्षीया आधारात्मिकी + त्रिवर्षीया उत्क्रमात्मिकी (Preparatory) + त्रिवर्षीया माध्यमिकी + चतुर्वर्षीया उच्चमाध्यमिकी (Secondary)
Free
CTET CT 1: TET CDP (Development)
73.3 K Users
10 Questions 10 Marks 8 Mins

Detailed Solution

Download Solution PDF

प्रश्नानुवाद - राष्ट्रीय शिक्षा नीति 2020 विद्यालयीय शिक्षा की नयी संरचना में संस्तुत करती है-

स्पष्टीकरण - राष्ट्रीय शिक्षा नीति 2020 21वीं शताब्दी की पहली शिक्षा नीति है, जिसका लक्ष्य हमारे देश के विकास के लिए अनिवार्य आवश्यकताओं को पूरा करना हैI यह नीति भारत की परंपरा और सांस्कृतिक मूल्यों के आधार को बरक़रार रखते हए 21वीं सदी की शिक्षा के शिए आकांक्षात्मक लक्ष्यों, जिनमें एसडीजी4 शामिल हैं, के संयोजन में शिक्षा व्यवस्था, उसके नियमन और गर्वनेंस सहित, सभी पक्षों के सुधार और पुनगठन का प्रस्ताव रखती है।

राष्ट्रीय शिक्षा नीति 2020 विद्यालयीय शिक्षा की नयी संरचना में संस्तुत करती है कि विद्यालय शिक्षा की संरचना में पाँच वर्ष की आधारभूत शिक्षा + तीन वर्षीय उत्क्रमात्मिक शिक्षा (Preparatory) + तीन वर्षीय माध्यमिक शिक्षा + चार वर्षीय उच्चमाध्यमिक शिक्षा (Secondary) हो। इस तरह विद्यालय संरचना 5 + 3 + 3 + 4 इस रूप में हो।

Important Pointsराष्ट्रीय शिक्षा नीति-2020 के प्रमुख बिंदु (स्कूली शिक्षा के संदर्भ में)

स्कूली शिक्षा के लिए शैक्षणिक ढांचे और पाठ्यक्रम रूपरेखा एक 5 + 3 + 3 + 4 डिज़ाइन से होगी। जिसके तहत क्रमशः -

  1. फाउंडेशनल स्टेज (Foundational Stage) : आंगनवाड़ी/प्री-स्कूल के 3 साल + प्राथमिक के 2 साल (5 साल) (कक्षा 1-2) 3 से 8 वर्ष के बच्चों सहित।
  2. प्रीपरेटरी स्टेज (preparatory stage) : 3 साल (कक्षा 3-5) 8 से 11 वर्ष के बच्चों सहित।
  3. मिडिल स्कूल स्टेज (middle school stage) : 3 साल (कक्षा 6-8) 11 से 14 वर्ष के बच्चों सहित।
  4. सेकेंड्री स्टेज (secondary stage) : 4 साल (कक्षा 9-12) 14 से 18 वर्ष के बच्चों सहित ( 2 फेज में, यानी पहले फेज मे कक्षा 9 और 10 और दूसरे फेज में 11 और 12)।
  • द डिजिटल इन्फ्रास्ट्रक्चर फॉर नॉलेज शेयरिंग (दीक्षा) पर बुनियादी साक्षरता और संख्या-ज्ञान पर उच्चतर-गुणवत्ता वाले संसाधनों का एक राष्ट्रीय भंडार उपलब्ध कराया जाएगा।
  • पाठयक्रम के विषय-वस्तु को प्रत्येक विषय में कम करके इसे बेहद बुनियादी चीज़ों पर केन्द्रित किया जाएगा।
  • विद्यार्थियों को विशेष रूप से माध्यमिक विद्यालय मे अध्ययन करने के लिए अधिक लचीलापन और विषयों के चुनाव के विकल्प दिए जाएंगे इनमें शारीरिक शिक्षा, कला और शिल्प तथा व्यावसायिक विषय भी शामिल होंगे। 
  • भाषा के सन्दर्भ में नई शिक्षा नीति 2020 में त्रि-भाषा फ़ॉर्मूले को लागू किया जाएगा। 3 भाषाओं के विकल्प राज्यों, क्षेत्रों और निश्चित रूप से छात्रों के स्वयं के होंगे, जिनमें से कम से कम 3 में से 2 भारतीय भाषाएं हो।

 

अतः कहा जा सकता है कि राष्ट्रीय शिक्षा नीति 2020 के अनुसार विद्यालय शिक्षा की संरचना पाँच वर्ष की आधारभूत शिक्षा + तीन वर्षीय उत्क्रमात्मिक शिक्षा (Preparatory) + तीन वर्षीय माध्यमिक शिक्षा + चार वर्षीय उच्चमाध्यमिक शिक्षा (Secondary) हो

Latest CTET Updates

Last updated on Apr 30, 2025

-> The CTET 2025 Notification (July) is expected to be released anytime soon.

-> The CTET Exam Date 2025 will also be released along with the notification.

-> CTET Registration Link will be available on ctet.nic.in.

-> CTET is a national-level exam conducted by the CBSE to determine the eligibility of prospective teachers.  

-> Candidates can appear for CTET Paper I for teaching posts of classes 1-5, while they can appear for CTET Paper 2 for teaching posts of classes 6-8.

-> Prepare for the exam with CTET Previous Year Papers and CTET Test Series for Papers I &II.

More संस्कृत शिक्षण के आयोग Questions

Get Free Access Now
Hot Links: teen patti master online all teen patti teen patti master new version teen patti rich teen patti palace