ద్రవ్య సాధనాలు మరియు విధానాలు MCQ Quiz in తెలుగు - Objective Question with Answer for Monetary Tools and Policies - ముఫ్త్ [PDF] డౌన్‌లోడ్ కరెన్

Key Points 

• నగదు నిల్వ నిష్పత్తి (CRR) పెంచడం వలన క్రెడిట్ సృష్టి తగ్గుతుంది, పెరగదు. కాబట్టి, ప్రకటన I తప్పు.
• నగదు నిల్వ నిష్పత్తి (CRR) బ్యాంకుల మొత్తం డిపాజిట్ ఆధారానికి వర్తిస్తుంది, అయితే పెరుగుతున్న నగదు నిల్వ నిష్పత్తి (ICRR) పెరుగుతున్న డిపాజిట్లకు వర్తిస్తుంది. ప్రకటన II తప్పు.
• మార్జినల్ కాస్ట్ ఆఫ్ ఫండ్స్ బేస్డ్ లెండింగ్ రేట్ (MCLR) లెక్కింపులో 'టెనర్ ప్రీమియం' ఒక ముఖ్యమైన భాగం. కాబట్టి, ప్రకటన III సరైనది.
• మార్జినల్ స్టాండింగ్ ఫెసిలిటీ (MSF) అనేది ఒక స్వల్పకాలిక విధాన రేటుగా ఉపయోగించబడుతుంది, ఇది సాధారణంగా బ్యాంక్ రేటు కంటే ఎక్కువగా ఉంటుంది. కాబట్టి, ప్రకటన IV తప్పు.

Additional Information 

• నగదు నిల్వ నిష్పత్తి (CRR):
  • CRR అంటే బ్యాంకు యొక్క మొత్తం డిపాజిట్లలో కేంద్ర బ్యాంక్ (RBI) తో ద్రవ నగదు రూపంలో నిల్వగా ఉంచాల్సిన శాతం.
  • ఇది బ్యాంకింగ్ వ్యవస్థలో ద్రవ్యతను నియంత్రించడానికి RBI ఉపయోగించే ఒక సాధనం.
  • CRR పెరగడం అంటే బ్యాంకులకు అప్పు ఇవ్వడానికి తక్కువ డబ్బు ఉంటుంది, దీనివల్ల ద్రవ్యత మరియు క్రెడిట్ సృష్టి తగ్గుతుంది.
• పెరుగుతున్న నగదు నిల్వ నిష్పత్తి (ICRR):
  • ICRR అనేది CRR కి సమానం, కానీ బ్యాంకులు అందుకున్న పెరుగుతున్న డిపాజిట్లకు మాత్రమే వర్తిస్తుంది.
  • బ్యాంకింగ్ వ్యవస్థలో నిర్దిష్ట ద్రవ్యత పరిస్థితులను లక్ష్యంగా చేసుకోవడానికి కేంద్ర బ్యాంక్ దీన్ని ఉపయోగిస్తుంది.
• మార్జినల్ కాస్ట్ ఆఫ్ ఫండ్స్ బేస్డ్ లెండింగ్ రేట్ (MCLR):
  • MCLR అంటే బ్యాంకు అప్పు ఇవ్వగల కనీస వడ్డీ రేటు.
  • ఇది నిధుల మార్జినల్ ఖర్చు, టెనర్ ప్రీమియం, ఆపరేటింగ్ ఖర్చులు మరియు CRR కారణంగా నెగటివ్ క్యారీ ఆధారంగా నిర్ణయించబడుతుంది.
  • టెనర్ ప్రీమియం అంటే స్వల్పకాలిక రుణాలతో పోలిస్తే దీర్ఘకాలిక రుణాలను ఇవ్వడానికి బ్యాంకులు వసూలు చేసే అదనపు వడ్డీ రేటు.
• మార్జినల్ స్టాండింగ్ ఫెసిలిటీ (MSF):
  • MSF అంటే అంతర్ బ్యాంక్ ద్రవ్యత పూర్తిగా తగ్గిపోయినప్పుడు అత్యవసర పరిస్థితిలో RBI నుండి బ్యాంకులు అప్పు తీసుకునే ఒక విండో.
  • బ్యాంకులు MSF రేటుతో రాత్రిపూట నిధులను అప్పుగా తీసుకోవచ్చు, ఇది రెపో రేటు కంటే ఎక్కువగా ఉంటుంది.
  • ఇది ఒక స్వల్పకాలిక చర్య మరియు సాధారణంగా బ్యాంకులకు త్వరిత ద్రవ్యతను అందించడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.

సరైన సమాధానం 1, 2 మరియు 3.

ప్రధానాంశాలు

ఉపాంత స్థితి సదుపాయం (MSF):

• ఉపాంత స్థితి సదుపాయం (MSF)ని రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా (RBI) తన ద్రవ్య విధానం (2011-12)లో ప్రకటించింది.
• ఇంటర్-బ్యాంక్ మార్కెట్‌లో ఓవర్‌నైట్ లెండింగ్ రేట్లలో అస్థిరతను తగ్గించడం మరియు ఆర్థిక వ్యవస్థలో సాఫీగా ద్రవ్య ప్రసారాన్ని ప్రారంభించడం అనే ప్రధాన లక్ష్యంతో RBI ఈ పథకాన్ని ప్రవేశపెట్టింది. కాబట్టి, ప్రకటన 1 సరైనది.
• MSFతో పోల్చితే రేట్లు తక్కువగా ఉన్న ప్రభుత్వ సెక్యూరిటీలను తాకట్టు పెట్టి ద్రవ్యత సర్దుబాటు సదుపాయంతో సహా అన్ని రుణ ఎంపికలను పూర్తి చేసిన తర్వాత బ్యాంకులకు MSF చివరి మార్గంగా ఉంటుంది.
• ఇది బ్యాంకులు LAF విండో ద్వారా వారికి అందుబాటులో ఉన్నదాని కంటే ఎక్కువ మరియు అంతకంటే ఎక్కువ డబ్బును సెంట్రల్ బ్యాంక్ నుండి రుణం తీసుకునే జరిమానా రేటును సూచిస్తుంది.
• ఇది ఎల్లప్పుడూ రెపో రేటు పైన స్థిరంగా ఉంటుంది. కాబట్టి, ప్రకటన 2 సరైనది.
• MSF కింద, చట్టబద్ధమైన లిక్విడిటీ రేషియో పరిమితుల్లో ప్రభుత్వ సెక్యూరిటీలను తాకట్టు పెట్టి బ్యాంకులు నిధులను తీసుకోవచ్చు. కాబట్టి, ప్రకటన 3 సరైనది.
• MSF వడ్డీ కారిడార్ యొక్క ఎగువ బ్యాండ్‌ను మధ్యలో రెపో రేటుతో సూచిస్తుంది మరియు దిగువ బ్యాండ్‌గా రెపోను రివర్స్ చేస్తుంది.
• MSF కింద, బ్యాంకులు తమ నికర డిమాండ్ మరియు సమయ బాధ్యతలలో (NDTL) 1 శాతం వరకు రాత్రిపూట రుణం తీసుకోవచ్చు.
• RBI దరఖాస్తులను స్వీకరించే కనీస మొత్తం రూ.1 కోటి, ఆపై రూ.1 కోటి గుణిజాలలో.
• MSF బ్యాంకింగ్ వ్యవస్థకు ఊహించని లిక్విడిటీ షాక్‌లకు వ్యతిరేకంగా భద్రతా వాల్వ్‌ను అందిస్తుంది.
• MSF రేటు 100 ఆధార పాయింట్లు లేదా రెపో రేటు కంటే ఎక్కువ శాతం పాయింట్‌తో పెగ్ చేయబడింది.

అదనపు సమాచారం

MSF మరియు రెపో రేటు మధ్య వ్యత్యాసం:

• MSF మరియు రెపో రేటు మధ్య వ్యత్యాసం ఏమిటంటే MSF అత్యవసర పరిస్థితుల్లో మాత్రమే ఉపయోగించబడుతుంది.
• వాణిజ్య బ్యాంకులు ప్రస్తుత రెపో రేటు (1 శాతం ఎక్కువ) కంటే ఎక్కువ రేటుతో ప్రభుత్వ సెక్యూరిటీలపై రుణం తీసుకునేలా అనుమతించడం ద్వారా వడ్డీ రేటు అస్థిరతను నియంత్రించడానికి RBI దీన్ని చేస్తుంది.
• రెపో రేటుతో ఉన్న మరో వ్యత్యాసం ఏమిటంటే, బ్యాంకులు MSF కింద SLR కోటా నుండి 1% వరకు ప్రభుత్వ సెక్యూరిటీలను తాకట్టు పెట్టవచ్చు. అప్పుడు, SLR 21.5% కంటే తక్కువగా వచ్చినప్పటికీ, బ్యాంకులు MSF కింద ఎలాంటి పెనాల్టీ చెల్లించాల్సిన అవసరం లేదు.

సరైన సమాధానం 6.5%.

Key Points 

• రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా (ఆర్‌బిఐ) తన ద్రవ్య విధానాన్ని 9 అక్టోబర్ 2024న ప్రకటించింది.
• ఈ ప్రకటన సమయంలో ఆర్‌బిఐ రెపో రేటును 6.5% (0.065) వద్ద కొనసాగించాలని నిర్ణయించింది.
• రెపో రేటును స్థిరంగా ఉంచాలనే నిర్ణయం తరచుగా ఆర్థిక వృద్ధికి మద్దతు ఇస్తూ ద్రవ్యోల్బణాన్ని నియంత్రించాల్సిన అవసరం ద్వారా ప్రభావితమవుతుంది.
• రెపో రేటు అనేది ఆర్‌బిఐ వాణిజ్య బ్యాంకులకు డబ్బును అప్పుగా ఇచ్చే రేటు, ఇది ఆర్థిక వ్యవస్థలోని మొత్తం వడ్డీ రేట్లను ప్రభావితం చేస్తుంది.
• ఈ విధాన నిర్ణయం ఆర్థిక వ్యవస్థ యొక్క ద్రవ్యత మరియు ద్రవ్య పరిస్థితులను నిర్వహించడానికి ఆర్‌బిఐ యొక్క విస్తృత వ్యూహంలో భాగం.

Additional Information 

• రెపో రేటు
  • రెపో రేటు అంటే ఒక దేశం యొక్క కేంద్ర బ్యాంకు (భారతదేశంలో ఆర్‌బిఐ) ఏదైనా నిధుల కొరత ఏర్పడినప్పుడు వాణిజ్య బ్యాంకులకు డబ్బును అప్పుగా ఇచ్చే రేటు.
  • ద్రవ్యోల్బణాన్ని నియంత్రించడానికి ద్రవ్య అధికారులు దీనిని ఉపయోగిస్తారు.
  • అధిక రెపో రేటు ద్రవ్యోల్బణాన్ని అరికట్టడానికి సహాయపడుతుంది, అయితే తక్కువ రేటు ఆర్థిక వృద్ధిని ప్రోత్సహించడానికి సహాయపడుతుంది.
• రివర్స్ రెపో రేటు
  • ఇది కేంద్ర బ్యాంకు వాణిజ్య బ్యాంకుల నుండి డబ్బు తీసుకునే రేటు.
  • ఇది ఆర్థిక వ్యవస్థలో ద్రవ్య సరఫరాను నియంత్రించడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.
  • ప్రస్తుతం, వ్యవస్థలో ద్రవ్యత ఉండేలా చూసుకోవడానికి ఇది రెపో రేటు కంటే తక్కువగా ఉంది.
• ద్రవ్య విధాన కమిటీ (ఎంపిసి)
  • భారతదేశంలో బెంచ్‌మార్క్ వడ్డీ రేటును నిర్ణయించే బాధ్యత ఎంపిసి కి ఉంది.
  • ఇందులో ఆరుగురు సభ్యులు ఉంటారు, వీరిలో ఆర్‌బిఐ నుండి ముగ్గురు అధికారులు మరియు ప్రభుత్వం నామినేట్ చేసిన ముగ్గురు బాహ్య సభ్యులు ఉంటారు.
  • మెజారిటీ ఓటు ఆధారంగా నిర్ణయాలు తీసుకుంటారు, ఒకవేళ టై అయిన సందర్భంలో ఆర్‌బిఐ గవర్నర్‌కు కాస్టింగ్ ఓటు ఉంటుంది.
• ద్రవ్యోల్బణ లక్ష్యం
  • ద్రవ్యోల్బణాన్ని నిర్దిష్ట పరిధిలో ఉంచడానికి ఆర్‌బిఐ ఉపయోగించే ద్రవ్య విధాన వ్యూహాన్ని ద్రవ్యోల్బణ లక్ష్యం సూచిస్తుంది.
  • ప్రభుత్వం ప్రస్తుత ద్రవ్యోల్బణ లక్ష్యం 4%, +/- 2% టాలరెన్స్ బ్యాండ్.
  • స్థిరమైన వృద్ధికి అనుకూలమైన స్థిరమైన ఆర్థిక వాతావరణాన్ని అందించడం ఈ వ్యూహం లక్ష్యం.

సరైన సమాధానం రివర్స్ రెపో రేటు.

ముఖ్య అంశాలు

• రివర్స్ రెపో రేటు అనేది LAF లో భాగంగా రిజర్వ్ బ్యాంక్ అర్హమైన ప్రభుత్వ సెక్యూరిటీల హామీపై బ్యాంకుల నుండి ద్రవ్యతను గ్రహించే వడ్డీ రేటు.
• ఇది కేంద్ర బ్యాంక్ వాణిజ్య బ్యాంకుల నుండి డబ్బును తీసుకునే రేటుని సూచిస్తుంది.
• డబ్బు సరఫరాను తగ్గించడానికి ద్రవ్యోల్బణం ఉన్నప్పుడు ప్రభుత్వం రివర్స్ రెపో రేటును పెంచుతుంది మరియు విరుద్ధంగా ద్రవ్యోల్బణం లేనప్పుడు తగ్గిస్తుంది.
• ఇది కేంద్ర బ్యాంకు యొక్క పరిమాణాత్మక పరికరాలలో ఒకటి.
• రివర్స్ రెపో రేటు ఎల్లప్పుడూ రెపో రేటు కంటే తక్కువగా ఉంటుందని గుర్తుంచుకోవాలి.

అదనపు సమాచారం

సరైన సమాధానం ఆర్‌బిఐ .

• రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా (ఆర్‌బిఐ) ద్రవ్య విధానాన్ని నిర్వహించే బాధ్యతను కలిగి ఉంది. ఈ బాధ్యత రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా చట్టం, 1934 ప్రకారం స్పష్టంగా తప్పనిసరి.
• ఆర్థిక విధానం యొక్క అంతిమ లక్ష్యాన్ని సాధించే ఉద్దేశ్యంతో వడ్డీ రేట్లు, డబ్బు సరఫరా మరియు క్రెడిట్ లభ్యత వంటి పరిమాణాలను నియంత్రించడానికి సెంట్రల్ బ్యాంక్ నియంత్రణలో ఉన్న ద్రవ్య సాధనాలను ఉపయోగించడాన్ని ద్రవ్య విధానం సూచిస్తుంది.
• సెక్షన్ 45ZB కింద కేంద్ర ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేసిన ద్రవ్య విధాన కమిటీ (MPC) ద్రవ్యోల్బణ లక్ష్యాన్ని సాధించడానికి అవసరమైన పాలసీ వడ్డీ రేటును నిర్ణయిస్తుంది.
• ద్రవ్య విధానం యొక్క ప్రాథమిక లక్ష్యం వృద్ధి లక్ష్యాన్ని దృష్టిలో ఉంచుకుని ధర స్థిరత్వాన్ని కొనసాగించడం .ధరల స్థిరత్వం స్థిరమైన వృద్ధికి అవసరమైన ముందస్తు షరతు.

సరైన సమాధానం రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా.

Key Points

• బ్యాంక్ రేటు అనేది బ్యాంకింగ్ వ్యవస్థకు RBI రుణాలు అందించే అధికారిక వడ్డీ రేటును సూచిస్తుంది.
• వడ్డీ రేటు ఎలా ఉండాలనే దాని గురించి RBI యొక్క ఆలోచనపై వాణిజ్య బ్యాంకులకు RBi ద్వారా బ్యాంక్ రేటును ఒక సంకేతంగా ఉపయోగిస్తారు.

Important Points

RBI యొక్క ద్రవ్య సాధనాలు:

Additional Information

సరైన సమాధానం రివర్స్ రెపో రేటు .

• రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా ఇతర బ్యాంకుల నుండి రుణాలు తీసుకునే రేటును రివర్స్ రెపో రేటు అంటారు.

ముఖ్య విషయాలు

• రివర్స్ రెపో రేటు:
  • ఇది బ్యాంకులు RBI వద్ద స్వల్పకాలిక అదనపు లిక్విడిటీని ఉంచే రేటు.
  • ప్రస్తుత రివర్స్ రెపో రేటు 3.35%

అదనపు సమాచారం

• బ్యాంక్ రేటు :
  • దీనిని రీడిస్కౌంట్ రేటు అని కూడా అంటారు.
  • ఇది RBI వాణిజ్య బ్యాంకులకు ఫైనాన్స్ ఇచ్చే రేటు.
• నగదు నిల్వల నిష్పత్తి (CRR) :
  • RBI (సవరణ) బిల్లు, 2006, ఎటువంటి ఫ్లోర్ రేట్ లేదా సీలింగ్ రేట్ లేకుండా బ్యాంకులు RBI వద్ద డిపాజిట్ చేసే CRR–నగదును సూచించడానికి RBIకి అధికారం ఇస్తుంది.
  • ప్రస్తుత CRR రేటు 4%.
• చట్టబద్ధమైన లిక్విడిటీ రేషియో (SLR):
  • ఇది ద్రవ ఆస్తుల నిష్పత్తి, ఇది అన్ని వాణిజ్య బ్యాంకులు నగదు, బంగారం మరియు లెక్కించబడని ఆమోదిత సెక్యూరిటీల రూపంలో తమ మొత్తం డిమాండ్ మరియు టైమ్ డిపాజిట్ బాధ్యతలలో 40% కంటే ఎక్కువ కాకుండా (పరిధిలు 25-40%) ఉంచాలి.
  • ప్రస్తుత SLR 18.00%.
• రెపో రేటు:
  • ఇది సెక్యూరిటీలకు వ్యతిరేకంగా బ్యాంకుకు RBI స్వల్పకాలిక డబ్బును ఇచ్చే రేటు.
• ఓపెన్ మార్కెట్ కార్యకలాపాలు (OMOs):
  • OMOల క్రింద, RBI మార్కెట్లో G-సెక్యూరిటీలను విక్రయిస్తుంది.

సరైన సమాధానం రెపో రేటు.

Key Points

• రెపో రేటు అనేది భారతదేశంలోని వాణిజ్య బ్యాంకులు నిధుల కొరతను ఎదుర్కొంటే, భారతీయ రిజర్వ్ బ్యాంక్ వారికి రుణాలు ఇచ్చే రేటు.
• ప్రస్తుత రెపో రేటు: 6.50 %.
• ఇది స్వల్పకాలిక, అనుషంగిక-ఆధారిత రుణాలపై రేటు.
• ద్రవ్యోల్బణాన్ని నియంత్రించడానికి ద్రవ్య అధికారులు రెపో రేటును ఉపయోగిస్తారు.

Additional Information
రివర్స్ రెపో రేటు

• ఇది రివర్స్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా వాణిజ్య బ్యాంకుల నుండి నిధులను తీసుకునే రేటు.
• భారతదేశంలోని వాణిజ్య బ్యాంకులు తమ అదనపు డబ్బును రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియాలో సాధారణంగా స్వల్పకాలానికి డిపాజిట్ చేసే రేటు.
• ప్రస్తుత రివర్స్ రెపో రేటు: 3.35%.

సావరిన్ రేటు

• ఇది కార్పొరేట్ బాండ్ క్రెడిట్ రేటింగ్‌ల మాదిరిగానే ఉంటుంది.
• ఇది ఒక దేశం తన రుణాన్ని తీర్చగల సామర్థ్యం మరియు సుముఖత రెండింటి యొక్క అంచనాపై ఆధారపడి ఉంటుంది.

ప్రధాన రుణ రేటు

• ఇది బ్యాంకులు ఉపయోగించే వడ్డీ రేటు, దీని వద్ద బ్యాంకులు మంచి క్రెడిట్‌తో కస్టమర్లకు రుణాలు ఇస్తాయి.

రెపో రేటు అనేది దేశంలోని సెంట్రల్ బ్యాంక్ (భారతదేశం విషయంలో రిజర్వ్ బ్యాంక్) ఏదైనా నిధుల కొరత ఏర్పడినప్పుడు వాణిజ్య బ్యాంకులకు రుణాలు ఇచ్చే రేటు. ద్రవ్యోల్బణాన్ని నియంత్రించడానికి ద్రవ్య అధికారులు రెపో రేటును ఉపయోగిస్తారు.

ద్రవ్యోల్బణం సంభవించినప్పుడు, సెంట్రల్ బ్యాంకులు రెపో రేటును పెంచుతాయి, ఎందుకంటే ఇది బ్యాంకులు సెంట్రల్ బ్యాంక్ నుండి రుణాలు తీసుకోవడానికి నిరుత్సాహకరంగా పనిచేస్తుంది. ఇది అంతిమంగా ఆర్థిక వ్యవస్థలో ద్రవ్య సరఫరాను తగ్గిస్తుంది మరియు తద్వారా ద్రవ్యోల్బణాన్ని అదుపు చేయడంలో సహాయపడుతుంది.

కాబట్టి, ఎంపిక 3 సరైన సమాధానం.

రివర్స్ రెపో రేటు అనేది మార్కెట్‌లో అదనపు లిక్విడిటీ ఉన్నప్పుడు బ్యాంకుల నుండి ఆర్‌బిఐ డబ్బు తీసుకుంటుంది. సెంట్రల్ బ్యాంక్‌లో తమ హోల్డింగ్‌లకు వడ్డీని స్వీకరించడం ద్వారా బ్యాంకులు దాని నుండి ప్రయోజనం పొందుతాయి.

ఆర్థిక వ్యవస్థలో ద్రవ్యోల్బణం అధిక స్థాయిలో ఉన్నప్పుడు, RBI రివర్స్ రెపోను పెంచుతుంది. అదనపు నిధులపై అధిక రాబడిని ఆర్‌బిఐ వద్ద ఉంచడానికి బ్యాంకులను ఇది ప్రోత్సహిస్తుంది. వినియోగదారులకు రుణాలు మరియు రుణాలను అందించడానికి బ్యాంకులకు తక్కువ నిధులు మిగిలి ఉన్నాయి.

సరైన సమాధానం 1996.

ప్రధానాంశాలు

• 1996లో భారత ప్రభుత్వం పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ ఆధ్వర్యంలో పెట్టుబడుల ఉపసంహరణ కమిషన్ ను ఏర్పాటు చేసింది.
• మార్కెట్ అభివృద్ధి ద్వారా వివిధ పీఎస్ ఈల్లో పెట్టుబడుల ఉపసంహరణ, ఐదు నుంచి పదేళ్ల కాలానికి పీఎస్  యూల యాజమాన్య బదలాయింపుపై  ప్రభుత్వానికి సలహాలు ఇవ్వడం ఈ కమిషన్ విధి.
• పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ (డిపార్ట్మెంట్ ఆఫ్ పబ్లిక్ ఎంటర్ప్రైజెస్) 1996 ఆగస్టు 23 నాటి తీర్మానం ద్వారా శ్రీ జి.వి.రామకృష్ణతో పాటు మరో నలుగురు సభ్యులతో కలిసి మూడు సంవత్సరాల కాలానికి ప్రభుత్వ రంగ పెట్టుబడుల ఉపసంహరణ కమిషన్ను ఏర్పాటు చేసింది.
• 1999 నవంబర్ 30 వరకు పదవీకాలాన్ని పొడిగించారు.
• 58 పీఎస్ఈలపై కమిషన్ నివేదికలు సమర్పించింది.

సరైన సమాధానం బడ్జెట్ వ్యయం- రుణాలు మినహాయించి బడ్జెట్ రసీదులు.

Key Points

• ఆర్థిక లోటు అంటే ప్రభుత్వ మొత్తం ఆదాయం (మొత్తం పన్నులు మరియు రుణేతర మూలధన రసీదులు) మరియు దాని మొత్తం వ్యయం మధ్య వ్యత్యాసం. మొత్తం ఆదాయాన్ని లెక్కించేటప్పుడు, రుణాలు చేర్చబడలేదు. అందువల్ల, ఆర్ధిక లోటు అంటే- బడ్జెట్ వ్యయం- రుణాలు మినహాయించి బడ్జెట్ రసీదులు.
• ప్రభుత్వ వ్యయం దాని ఆదాయాన్ని మించినప్పుడు ఆర్థిక లోటు పరిస్థితి ఏర్పడుతుంది. ఈ వ్యత్యాసం సంపూర్ణ పరంగా మరియు దేశ స్థూల జాతీయోత్పత్తి (GDP) శాతంగా లెక్కించబడుతుంది. పునరావృతమయ్యే అధిక ఆర్ధిక లోటు అంటే ప్రభుత్వం దాని మార్గాలకు మించి ఖర్చు చేస్తోంది అని అర్థం.
• భారతదేశం యొక్క ఆర్థిక లోటును "భారతదేశం యొక్క ఏకీకృత ధననిధి నుండి మొత్తం పంపిణీకి మించి, ఆర్థిక సంవత్సరంలో ధననిధిలోని మొత్తం రశీదులపై (రుణ రశీదులను మినహాయించి) తిరిగి చెల్లించడాన్ని మినహాయించి" అని ప్రభుత్వం అభివర్ణించింది.

ప్రభుత్వ మొత్తం ఆదాయం లేదా రశీదులు ఏమిటి?

• ఇది రెండు భాగాల ఆదాయ రసీదులు మరియు పన్నుయేతర ఆదాయాలను కలిగి ఉంది.

ప్రభుత్వ ఆదాయ రసీదులు

• కార్పొరేషన్ పన్ను
• ఆదాయ పన్ను
• కస్టమ్ సుంకాలు
• యూనియన్ ఎక్సైజ్ విధులు
• జిఎస్‌టి మరియు కేంద్ర భూభాగాల పన్నులు.

పన్నుయేతర ఆదాయాలు 

• వడ్డీ రసీదులు
• భాగాంశాలు మరియు లాభాలు
• బాహ్య నిధులు
• ఇతర పన్నుయేతర ఆదాయాలు
• కేంద్రపాలిత ప్రాంతాల రసీదులు

ప్రభుత్వ ఖర్చులు:

• ఆదాయ వ్యయం
• మూలధన వ్యయం
• వడ్డీ చెల్లింపులు
• మూలధన ఆస్తుల సృష్టికి సహాయం అందిస్తుంది

ఆర్ధిక లోటు సూత్రం: 

• ద్రవ్య లోటు = ప్రభుత్వ మొత్తం వ్యయం (మూలధనం మరియు ఆదాయ వ్యయం) - ప్రభుత్వ మొత్తం ఆదాయం (ఆదాయ రసీదులు రుణాల రికవరీ ఇతర రశీదులు)
• ఒక ఆర్థిక సంవత్సరంలో ప్రభుత్వ మొత్తం వ్యయం దాని మొత్తం రాబడి మరియు ఆదాయేతర రసీదులను మించి ఉంటే, ఆ అంతరం ఆర్థిక సంవత్సరానికి ఆర్థిక లోటు.
• ప్రభుత్వం రుణాలు తీసుకోవడం ద్వారా ఆర్థిక లోటును తీరుస్తుంది. ఒక రకంగా చెప్పాలంటే, ఆర్థిక సంవత్సరంలో ప్రభుత్వం తీసుకునే మొత్తం రుణ అవసరాలు ఆ సంవత్సరంలో ఆర్థిక లోటుకు సమానం.

సరైన సమాధానం బేస్ రేటు

ప్రధానాంశాలు

• బేస్ రేట్ అనేది ఆర్‌బిఐ అనుమతించిన కొన్ని సందర్భాల్లో మినహా, తక్కువ రుణం ఇవ్వలేని బ్యాంకు కనీస వడ్డీ రేటు . ఇది బ్యాంకు యొక్క కనీస వడ్డీ రేటు, దాని కంటే తక్కువ రుణం ఇవ్వడం సాధ్యం కాదు.

అదనపు సమాచారం ప్రధాన రుణ రేటు:

• ఇది c ommercial బ్యాంకులు సాధారణంగా వసూలు చేసే వడ్డీ రేటు (లేదా వారు వసూలు చేస్తారని మేము చెప్పగలం) వారి అత్యంత క్రెడిట్-విలువైన కస్టమర్‌లు.
• బేస్ రేట్ అనేది ఆర్‌బిఐ అనుమతించిన సందర్భాల్లో మినహా బ్యాంకు రుణం ఇవ్వలేని కనిష్ట వడ్డీ రేటు. జూలై 1, 2010 నుండి అమలులోకి వచ్చేలా BPLR వ్యవస్థ స్థానంలో బేస్ రేట్ సిస్టమ్ వచ్చింది.

డిపాజిట్ రేటు

• డిపాజిట్ వడ్డీ రేటు అనేది ఆర్థిక సంస్థలో వడ్డీ-బేరింగ్ ఖాతాలో మీ డబ్బుపై మీరు సంపాదించే లాభం శాతం.
• డిపాజిట్లపై బ్యాంకులు మరియు ఇతర ఆర్థిక సంస్థలు అందించే వడ్డీ రేటు డిపాజిట్ ఖాతా రకం, డిపాజిట్ మొత్తం మరియు డిపాజిట్ కాల వ్యవధిని బట్టి మారవచ్చు

బ్యాంక్ రేటు

• బ్యాంక్ రేటు అనేది సెంట్రల్ బ్యాంక్ వాణిజ్య బ్యాంకులకు డబ్బు ఇచ్చే వడ్డీ రేటు, సాధారణంగా సాపేక్షంగా స్వల్పకాలిక రుణాల రూపంలో.
• భారతీయ రిజర్వ్ బ్యాంక్ (RBI) భారతదేశంలోని సెంట్రల్ బ్యాంక్ మరియు భారతదేశంలో బ్యాంక్ రేటును నిర్ణయిస్తుంది.
• ఆర్థిక వ్యవస్థలో ద్రవ్య సరఫరాను నియంత్రించడానికి మరియు ఆర్థిక కార్యకలాపాలను ప్రభావితం చేయడానికి బ్యాంక్ రేటును సెంట్రల్ బ్యాంక్ ఉపయోగిస్తుంది.
• లిక్విడిటీని నియంత్రించే సామర్థ్యం కారణంగా బ్యాంక్ రేటు సాధారణంగా రెపో రేటు కంటే ఎక్కువగా ఉంటుంది

సరైన సమాధానం ఓపెన్ మార్కెట్ కార్యకలాపాలు.

Key Points

• ఓపెన్ మార్కెట్ కార్యకలాపాలు (OMO) అనేది బ్యాంకింగ్ సిస్టమ్‌లో డబ్బు మొత్తాన్ని విస్తరించడానికి లేదా కుదించడానికి బహిరంగ మార్కెట్‌లో కేంద్ర బ్యాంక్ ప్రభుత్వ సెక్యూరిటీలను కొనుగోలు చేయడం మరియు విక్రయించడాన్ని సూచిస్తుంది.
• సెక్యూరిటీల కొనుగోళ్లు బ్యాంకింగ్ వ్యవస్థలోకి డబ్బును ఇంజెక్ట్ చేస్తాయి మరియు వృద్ధిని ప్రేరేపిస్తాయి, అయితే సెక్యూరిటీల అమ్మకాలు దీనికి విరుద్ధంగా చేస్తాయి మరియు ఆర్థిక వ్యవస్థను కుదించాయి.
• RBI వాణిజ్య బ్యాంకుల ద్వారా OMOని నిర్వహిస్తుంది మరియు పబ్లిక్‌తో నేరుగా డీల్ చేయదు.
• ఏడాది పొడవునా లిక్విడిటీ పరిస్థితులను సులభతరం చేయడానికి మరియు వడ్డీ రేటు మరియు ద్రవ్యోల్బణ రేటు స్థాయిలపై దాని ప్రభావాన్ని తగ్గించడానికి RBI ఉపయోగించే సాధనాల్లో OMO ఒకటి.

Additional Information

• RBI 1 ఏప్రిల్ 1935న కోల్‌కతాలో స్థాపించబడింది.
  • ముంబైలోని ప్రధాన కార్యాలయం.
  • ప్రస్తుత గవర్నర్ శక్తికాంత దాస్.
  • ద్రవ్య మరియు క్రెడిట్ విధానాలను అమలు చేయడం, కరెన్సీ నోట్లను జారీ చేయడం, ప్రభుత్వానికి బ్యాంకర్‌గా ఉండటం, బ్యాంకింగ్ వ్యవస్థ యొక్క నియంత్రకం, విదేశీ మారకపు నిర్వాహకుడు మరియు చెల్లింపు & సెటిల్‌మెంట్ సిస్టమ్‌ల రెగ్యులేటర్‌గా భారతీయ ఆర్థిక మార్కెట్ల అభివృద్ధికి నిరంతరం కృషి చేయడం వంటి బాధ్యతలను ఆర్‌బిఐ నిర్వహిస్తుంది.
  • RBI కమర్షియల్ బ్యాంక్ కాదు.
  • 'RBI జనవరి 1, 1949న జాతీయం చేయబడింది.