अविकारी शब्द MCQ Quiz in தமிழ் - Objective Question with Answer for अविकारी शब्द - இலவச PDF ஐப் பதிவிறக்கவும்

उत्तर - तू हळूच बोल जरा. या वाक्यात हळूच हे रीतिवाचक क्रियाविशेषण अव्यय आहे.

वरील वाक्यात हळूच हा शब्द बोलण्याच्या क्रियेची रीत दर्शवित आहे म्हणून हळूच हे रीतिवाचक (प्रकारदर्शक) क्रियाविशेषण अव्यय होईल.

रीतिवाचक क्रियाविशेषण अव्यय - वाक्यामधील क्रिया नेमकी कशाप्रकारे घडते हे दाखवण्यासाठी वापरलेला शब्द म्हणजे रीतिवाचक क्रियाविशेषण अव्यय होय.

रीतिवाचक क्रियाविशेषण अव्ययाचे तीन उपप्रकार पडतात.

1. प्रकारदर्शक - जलद, हळू, सावकाश, तेवी, जेवी, फुकट, व्यर्थ, उगीच, जसे, कसे, तसे, असे, आपोआप इत्यादी​
2. अनुकरणदर्शक - सामान्यपणे ध्वनींची पुनरावृत्ती झालेली क्रियाविशेषण अव्यये या प्रकारात मोडतात. उदा. झटकन, पटकन, पटपट, चमचम, लकलक 
3. निश्चयदर्शक - खचित, खरोखर, नक्की, खुशाल, निखालस इत्यादी.

Important Pointsक्रियाविशेषण - क्रियापदाची विशेष माहिती सांगून क्रियापदाची व्याप्ती मर्यादित करणार्‍या शब्दाला क्रियाविशेषण असे म्हणतात. 

क्रियाविशेषण अव्ययांची दोन गटात विभागणी होते व आठ प्रकार मानले जातात.

1. अर्थावरून पडणारे प्रकार
2. स्वरूपावरून पडणारे प्रकार

अर्थावरून एकूण सहा प्रकार पडतात.

1. कालवाचक क्रियाविशेषण अव्यय
2. स्थलवाचक क्रियाविशेषण अव्यय
3. रीतिवाचक क्रियाविशेषण अव्यय
4. परिमाणवाचक क्रियाविशेषण अव्यय
5. प्रश्नार्थक क्रियाविशेषण अव्यय
6. निषेधार्थक क्रियाविशेषण अव्यय

​स्वरूपावरून एकूण दोन प्रकार पडतात.

1. सिद्ध क्रियाविशेषण अव्यय
2. साधित क्रियाविशेषण अव्यय

संख्यावाचक किंवा परिमाणवाचक क्रियाविशेषण अव्यय - वाक्यातील क्रियेचे परिमाण किंवा संख्या दाखवणारा शब्द म्हणजे संख्यावाचक क्रियाविशेषण अव्यय होय.

उदाहरणे - बेताचा, चौपट, अंत्यत, जरा, कमी, काहीसा, अगदी, बिलकूल, मुळीच इत्यादी.

संख्यावाचक - पहिला, दुसरा, दोनदा, चौपट

आधिक्यवाचक - अधिक, फार, अतिशय, पुष्कळ, भरपूर, जास्त

पर्याप्तिवाचक - पुरे, पुरेसा, बस, बरोबर, बेताचा

श्रेणीवाचक - क्रमाने, क्रमशः, थेंबे - थेंबे

अपकर्षवाचक - कमी, किंचित, मोजके, बिलकुल, अत्यंत, अगदी, जरा, थोडासा, क्वचित, मुळीच

स्थलवाचक क्रियाविशेषण अव्यय - स्थलवाचक क्रियाविशेषण अव्यय म्हणजे वाक्यामधील क्रिया कोठे घडली हे दर्शवणारा शब्द असतो.

स्थलवाचक क्रियाविशेषण अव्ययाचे दोन उपप्रकार पडतात.

1. स्थितीदर्शक - स्थितीदर्शक क्रियाविशेषण अव्यय म्हणजे वाक्यातील क्रियेचे ठिकाण होय. उदा. जवळ, खाली, वर, जेथे, तेथे, मध्ये, अलीकडे, पलीकडे इत्यादी 
2. गतिदर्शक -  गतिदर्शक क्रियाविशेषण अव्यय म्हणजे वाक्यातील क्रिया कोठून घडली हे दर्शविणारा शब्द होय. उदा. समोरुन, खालून, दुरून, तिकडून, लांबून, वरून, जवळून, इत्यादी

कालवाचक क्रियाविशेषण अव्यय - कालवाचक क्रियाविशेषण अव्यय म्हणजे वाक्यातील क्रिया किती वेळा किंवा केव्हा घडली हा काळ दर्शविणारा शब्द होय.

उदाहरणे - दिवसा, काल, आता, रात्री, दिवसभर, वेळोवेळी, वारंवार इत्यादी

कालवाचक क्रियाविशेषण अव्ययाचे तीन उपप्रकार पडतात.

1. कालदर्शक - कालदर्शक क्रियाविशेषण अव्यय म्हणजे वाक्यातील क्रिया केव्हा घडली हा काळ दर्शविण्याचे काम करणारा शब्द होय. उदा. तेव्हा, दिवसा, उद्या, रात्री, आता, परवा, पूर्वी, लगेच, सांप्रत, येरवाळी इत्यादी
2. सातत्यदर्शक - सातत्यदर्शक क्रियाविशेषण अव्यय म्हणजे वाक्यामध्ये क्रियेचे सातत्य दर्शविणारा शब्द होय.  उदा. हमेशा, दिवसभर, आजकाल, नेहमी, सतत इत्यादी
3. आवृत्तीदर्शक - आवृत्तीदर्शक क्रियाविशेषण अव्यय म्हणजे वाक्यामध्ये घटनेची पुनरावृत्ती दर्शवणारा शब्द होय. उदा. रातोरात, पुन्हापुन्हा, वारंवार, सालोसाल,  दररोज, क्षणोक्षणी, एकदा, दोनदा इत्यादी.

उभयान्वयी अव्यय : दोन किंवा अधिक शब्द किंवा वाक्य जोडणाऱ्या शब्दांना उभयान्वयी अव्यय असे म्हणतात.

उभयान्वयी अव्ययाचे खालील दोन प्रकार पडतात.

1. प्रधानत्वसूचक ( संयुक्त वाक्य )
2. गौणत्वसूचक (मिश्र वाक्य )​​

​प्रधानत्वसूचक ( संयुक्त वाक्य ) यांचे खालील चार प्रकार पडतात.​

1. समुच्चयबोधक  
2. विकल्पबोधक 
3. नूनत्वबोपधक
4. परिणामबोधक 

गौणत्वसूचक (मिश्र वाक्य ) यांचे खालील चार प्रकार पडतात.

1. स्वरूपबोधक 
2. उद्देशबोधक 
3. संकेतबोधक 
4. कारणबोधक

Important Pointsस्वरूपबोधक - ज्या उभयान्वयी अव्ययांनी जोडलेल्या दोन वाक्यातील प्रधान वाक्याचा खुलासा,वाक्याचे स्वरूप ,किंवा एखाद्या व्यक्तीचा खुलासा गौण वाक्ये करतो त्या अव्ययास स्वरूप बोधक उभयान्वयी अव्यये असे म्हणतात.

उदा. म्हणून, म्हणजे, की, जे इत्यादी.

एक किलोमीटर म्हणजे एक हजार मीटर, संभाजी म्हणून शिवाजीस एक पुत्र होता.

वरील छत्रपती शिवाजी म्हणून एक महान राजे होऊन गेले.या वाक्यात म्हणून हे उभयान्वयी अव्यय स्वरूपबोधक या प्रकारात मोडते.

अशा प्रकारे स्वरूपबोधक हा योग्य पर्याय आहे.

Additional Information

समुच्चयबोधक  -  या उभयान्वयी अव्ययाने पहिल्या विधानात आणखी भर टाकण्याचे काम केले जाते.

उदा. व,अन,आणि,नि,शिवाय इ 

परिणामबोधक - पहिल्या वाक्यातील घटनेचा परिणाम दुसऱ्या वाक्यात दिलेला असतो.

उदा. म्हणून ,यास्तव ,सबब ,याकरिता ,तेव्हा,की 

संकेतबोधक - जेव्हा मुख्य गौण वाक्ये जर-तर किंवा जरी-तरी या उभयान्वयी अव्ययामुळे जोडली जाऊन तायातून संकेत व्यक्त होत असेल त्या अव्यवयांना संकेत बोधक उभयान्वयी अव्यये असे म्हणतात.

उदा. जर-तर, जरी-तरी, म्हणजे, की, तर इत्यादी.

उत्तर - आता, इकडे हे शब्द क्रियाविशेषण या शब्दजातीतील आहेत.

आता हे कालदर्शक क्रियाविशेषण अव्यय आहे तर इकडे हे स्थितीदर्शक क्रियाविशेषण अव्यय आहे.

Important Pointsक्रियाविशेषण - क्रियापदाची विशेष माहिती सांगून क्रियापदाची व्याप्ती मर्यादित करणार्‍या शब्दाला क्रियाविशेषण असे म्हणतात. 

क्रियाविशेषण अव्ययांची दोन गटात विभागणी होते व आठ प्रकार मानले जातात.

1. अर्थावरून पडणारे प्रकार
2. स्वरूपावरून पडणारे प्रकार

अर्थावरून एकूण सहा प्रकार पडतात.

1. कालवाचक क्रियाविशेषण अव्यय
2. स्थलवाचक क्रियाविशेषण अव्यय
3. रीतिवाचक क्रियाविशेषण अव्यय
4. परिमाणवाचक क्रियाविशेषण अव्यय
5. प्रश्नार्थक क्रियाविशेषण अव्यय
6. निषेधार्थक क्रियाविशेषण अव्यय

​स्वरूपावरून एकूण दोन प्रकार पडतात.

1. सिद्ध क्रियाविशेषण अव्यय
2. साधित क्रियाविशेषण अव्यय

कालवाचक क्रियाविशेषण अव्यय - कालवाचक क्रियाविशेषण अव्यय म्हणजे वाक्यातील क्रिया किती वेळा किंवा केव्हा घडली हा काळ दर्शविणारा शब्द होय.

उदाहरणे - दिवसा, काल, आता, रात्री, दिवसभर, वेळोवेळी, वारंवार इत्यादी

कालवाचक क्रियाविशेषण अव्ययाचे तीन उपप्रकार पडतात.

1. कालदर्शक - कालदर्शक क्रियाविशेषण अव्यय म्हणजे वाक्यातील क्रिया केव्हा घडली हा काळ दर्शविण्याचे काम करणारा शब्द होय. उदा. तेव्हा, दिवसा, उद्या, रात्री, आता, परवा, पूर्वी, लगेच, सांप्रत, येरवाळी, यंदा इत्यादी
2. सातत्यदर्शक - सातत्यदर्शक क्रियाविशेषण अव्यय म्हणजे वाक्यामध्ये क्रियेचे सातत्य दर्शविणारा शब्द होय.  उदा. हमेशा, दिवसभर, आजकाल, नेहमी, सतत इत्यादी
3. आवृत्तीदर्शक - आवृत्तीदर्शक क्रियाविशेषण अव्यय म्हणजे वाक्यामध्ये घटनेची पुनरावृत्ती दर्शवणारा शब्द होय. उदा. रातोरात, पुन्हापुन्हा, वारंवार, सालोसाल,  दररोज, क्षणोक्षणी, एकदा, दोनदा इत्यादी.

स्थलवाचक क्रियाविशेषण अव्यय - स्थलवाचक क्रियाविशेषण अव्यय म्हणजे वाक्यामधील क्रिया कोठे घडली हे दर्शवणारा शब्द असतो.

स्थलवाचक क्रियाविशेषण अव्ययाचे दोन उपप्रकार पडतात.

1. स्थितीदर्शक - स्थितीदर्शक क्रियाविशेषण अव्यय म्हणजे वाक्यातील क्रियेचे ठिकाण होय. उदा. जवळ, खाली, वर, जेथे, तेथे, मध्ये, अलीकडे, पलीकडे इत्यादी 
2. गतिदर्शक -  गतिदर्शक क्रियाविशेषण अव्यय म्हणजे वाक्यातील क्रिया कोठून घडली हे दर्शविणारा शब्द होय. उदा. समोरुन, खालून, दुरून, तिकडून, लांबून, वरून, जवळून, इत्यादी

Additional Informationअरेरे, शाब्बास ही केवलप्रयोगी अव्यये आहेत.​

परंतु, म्हणून ही उभयान्वयी अव्यये आहेत.

करिता, साठी ही शब्दयोगी अव्यये आहेत.

उत्तर - विठ्ठल परीक्षेत उत्तीर्ण झाला कारण त्याने प्रामाणिकपणे आभ्यास केला होता. हे वाक्य कारणबोधक उभयान्वयी अव्ययाचे आहे.

पहिले वाक्य - विठ्ठल परीक्षेत उत्तीर्ण झाला.

दुसरे वाक्य - त्याने प्रामाणिकपणे अभ्यास केला होता.

ही दोन वाक्ये एकत्र जोडण्यासाठी कारण या गौणत्वसूचक उभयान्वयी अव्ययाचा वापर केला आहे.

कारण हे कारणबोधक उभयान्वयी अव्यय आहे. पहिल्या वाक्यातील घटनेचे कारण दर्शविणारे गौणवाक्य या उभयान्वयी अव्ययाने जोडले जाते.

Important Pointsउभयान्वयी अव्यय - दोन किंवा अधिक शब्द अथवा वाक्य जोडणाऱ्या अविकारी शब्दांना उभयान्वयी अव्यय असे म्हणतात.

उभायान्वयी अव्ययाचे दोन प्रकार पडतात.

1. प्रधानत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये
2. गौणत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये

प्रधानत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये - अर्थाच्या दृष्टीने दोन स्वतंत्र वाक्ये जोडणाऱ्या शब्दाला प्रधानत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये म्हणतात. जोडली गेलेली वाक्ये संयुक्त वाक्ये असतात. याचे खालील चार प्रकार पडतात.

प्रधानत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये 

1. समुच्चयबोधक -  या उभयान्वयी अव्ययाने पहिल्या विधानात आणखी भर टाकण्याचे काम केले जाते. उदा. आणि, व, शिवाय, आणिक, अन
2. विकल्पबोधक - या उभयान्वयी अव्ययाने पर्याय, निवड किंवा दिलेल्या गोष्टींपैकी एकीला पसंती दर्शवली जाते. उदा. अथवा, किंवा, की, अगर, वा
3. न्यूनत्वबोधक -  पहिल्या वाक्यात काहीतरी कमीपणा किंवा उणीव दर्शवणारे दुसरे वाक्य या उभयान्वयी अव्ययाने जोडले जाते. उदा. पण, परंतु, परी, बाकी, किंतु
4. परिणामबोधक - पहिल्या वाक्यातील घटनेचा किंवा कृतीचा परिणाम दुसऱ्या वाक्यात दिलेला असतो तेथे परिणामबोधक उभयान्वयी अव्यय वापरतात. उदा. म्हणून, सबब, याकरिता, यास्तव, तस्मात

गौणत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये - या उभयान्वयी अव्ययांनी जोडलेली वाक्य ही मिश्र वाक्य असतात. यातील गौण वाक्य किंवा मुख्य वाक्य ओळखण्यासाठी प्रश्न विचारला जातो. याचे खालील चार प्रकार पडतात.

गौणत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये

1. स्वरुपबोधक - उभयान्वयी अव्ययांनी जोडलेल्या दोन वाक्यातील प्रधान वाक्याचा खुलासा गौण वाक्ये करतो त्या अव्ययास स्वरूपबोधक उभयान्वयी अव्यये असे म्हणतात. उदा. की, म्हणून, म्हणजे, जे
2. कारणबोधक - जेव्हा कारण, का, की या अव्ययांमुळे प्रधान वाक्यातील क्रिया घडण्याचे कारण गौणत्व वाक्यामधून व्यक्त होते अशा अव्ययांना कारणबोधक उभयान्वयी अव्यये म्हणतात.  उदा. कारण, कारण की, 
3. उद्देशबोधक - जेव्हा म्हणून, सबब, यास्तव, कारण, की यासारख्या शब्दांनी जोडलेल्या गौण वाक्यामुळे मुख्य वाक्याचा उद्देश किंवा हेतु दर्शविला जातो तेव्हा त्यास उद्देशबोधक उभयान्वयी अव्यये असे म्हणतात. उदा. म्हणून, यास्तव, सबब 
4. संकेतबोधक - गौण वाक्यात अट दर्शवली जाते व प्रधान वाक्यात त्याचा परिणाम असतो तेव्हा संकेतबोधक अव्ययांचा उपयोग केला जातो. उदा. जर-तर, म्हणजे, की 

उभयान्वयी अव्यय - दोन किंवा अधिक शब्द अथवा वाक्य जोडणाऱ्या अविकारी शब्दांना उभयान्वयी अव्यय असे म्हणतात.

उभायान्वयी अव्ययाचे दोन प्रकार पडतात.

 1. प्रधानत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये

 2. गौणत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये

प्रधानत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये - अर्थाच्या दृष्टीने दोन स्वतंत्र वाक्ये जोडणाऱ्या शब्दाला प्रधानत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये म्हणतात. जोडली गेलेली वाक्ये संयुक्त वाक्ये असतात. 

गौणत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये - या उभयान्वयी अव्ययांनी जोडलेली वाक्य ही मिश्र वाक्य असतात. यातील गौण वाक्य किंवा मुख्य वाक्य ओळखण्यासाठी प्रश्न विचारला जातो. 

Important Points

स्पष्टीकरण-

• जेथे पाणी होते तेथे लोक जमले या वाक्यात जेथे, तेथे ही स्थलवाचक क्रियाविशेषण अव्यये आहेत आणि यांचा वापर उभयान्‍वयी अव्‍ययाप्रमाणे केला आहे.
• क्रियाविशेषण अव्‍ययाचा वापर उभयान्‍वयी अव्‍ययाप्रमाणे वापर केला जातो आणि शक्यतो हे शब्द जोडीने येतात.
• उदा. जेथे दिव्यत्वाची प्रचीती तेथे कर माझे जुळती  या वाक्यात सुद्धा जेथे, तेथे ही स्थलवाचक क्रियाविशेषण अव्यये आहेत आणि यांचा वापर उभयान्‍वयी अव्‍ययाप्रमाणे केला आहे.

Additional Informationक्रियाविशेषण - क्रियापदाची विशेष माहिती सांगून क्रियापदाची व्याप्ती मर्यादित करणार्‍या शब्दाला क्रियाविशेषण असे म्हणतात. 

1) स्थलवाचक क्रियाविशेषण अव्यय - स्थलवाचक क्रियाविशेषण अव्यय म्हणजे वाक्यामधील क्रिया कोठे घडली हे दर्शवणारा शब्द असतो.

स्थलवाचक क्रियाविशेषण अव्यय याचे दोन उपप्रकार पडतात.

अ) स्थितीदर्शक -     

उदाहरणे - जवळ, खाली, वर, जेथे, तेथे, मध्ये, अलीकडे, पलीकडे इत्यादी 

ब) गतिदर्शक -  गतिदर्शक क्रियाविशेषण अव्यय म्हणजे वाक्यातील क्रिया कोठून घडली हे दर्शविणारा शब्द होय.

उदाहरणे - समोरून, खालून, दुरून, तिकडून, लांबून, वरून, जवळून इत्यादी

2) कालवाचक क्रियाविशेषण अव्यय - कालवाचक क्रियाविशेषण अव्यय म्हणजे वाक्यातील क्रिया किती वेळा किंवा केव्हा घडली हा काळ दर्शविणारा शब्द होय.

उदाहरणे - दिवसा, काल, आता, रात्री, दिवसभर, वेळोवेळी, वारंवार इत्यादी

कालवाचक क्रियाविशेषण अव्ययाचे तीन उपप्रकार पडतात.

अ) कालदर्शक - कालदर्शक क्रियाविशेषण अव्यय म्हणजे वाक्यातील क्रिया केव्हा घडली हा काळ दर्शविण्याचे काम करणारा शब्द होय.

उदा.  तेव्हा, दिवसा, उद्या, रात्री, आता, परवा इत्यादी

ब) सातत्यदर्शक - वाक्यामध्ये क्रियाचे सातत्य दर्शविणारा शब्द.

उदा. हमेशा, दिवसभर, आजकाल, नेहमी, सतत इत्यादी

क) आवृत्तीदर्शक - वाक्यामध्ये घटनेची पुनरावृत्ती दर्शवणारा शब्द.

उदा. रातोरात, पुन्हापुन्हा, वारंवार, सालोसाल, दररोज इत्यादी

३) संख्यावाचक किंवा परिणामवाचक क्रियाविशेषण अव्यय - वाक्यातील क्रियेचे परिणाम किंवा संख्या दाखवणारा शब्द होय.

उदाहरणे - बेताचा, चौपट, अंत्यत, जरा, कमी इत्यादी

४) रितीवाचक क्रियाविशेषण अव्यय - वाक्यामधील क्रिया  नेमकी कशाप्रकारे घडते हे दाखवण्यासाठी वापरलेला शब्द म्हणजे रितीवाचक क्रियाविशेषण अव्यय होय.

उदा. करकर, पटदिशी, उगीचच

उत्तर - आम्ही गच्चीवर गेलो आणि चंद्र पाहू लागलो. या वाक्यातील आणि हे समुच्चयबोधक उभयान्वयी अव्यय आहे.

पहिले वाक्य - आम्ही गच्चीवर गेलो.

दुसरे वाक्य - चंद्र पाहू लागलो.

ही दोन वाक्ये एकत्र जोडण्यासाठी आणि या समुच्चयबोधक उभयान्वयी अव्ययाचा वापर केला आहे. आणि या उभयान्वयी अव्ययाने पहिल्या विधानात आणखी भर टाकण्याचे काम केले आहे.

Important Pointsउभयान्वयी अव्यय - दोन किंवा अधिक शब्द अथवा वाक्य जोडणाऱ्या अविकारी शब्दांना उभयान्वयी अव्यय असे म्हणतात.

उभायान्वयी अव्ययाचे दोन प्रकार पडतात.

1. प्रधानत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये
2. गौणत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये

प्रधानत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये - अर्थाच्या दृष्टीने दोन स्वतंत्र वाक्ये जोडणाऱ्या शब्दाला प्रधानत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये म्हणतात. जोडली गेलेली वाक्ये संयुक्त वाक्ये असतात. याचे खालील चार प्रकार पडतात.

प्रधानत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये 

1. समुच्चयबोधक -  या उभयान्वयी अव्ययाने पहिल्या विधानात आणखी भर टाकण्याचे काम केले जाते. उदा. आणि, व, शिवाय, आणिक, अन
2. विकल्पबोधक - या उभयान्वयी अव्ययाने पर्याय, निवड किंवा दिलेल्या गोष्टींपैकी एकीला पसंती दर्शवली जाते. उदा. अथवा, किंवा, की, अगर, वा
3. न्यूनत्वबोधक -  पहिल्या वाक्यात काहीतरी कमीपणा किंवा उणीव दर्शवणारे दुसरे वाक्य या उभयान्वयी अव्ययाने जोडले जाते. उदा. पण, परंतु, परी, बाकी, किंतु
4. परिणामबोधक - पहिल्या वाक्यातील घटनेचा किंवा कृतीचा परिणाम दुसऱ्या वाक्यात दिलेला असतो तेथे परिणामबोधक उभयान्वयी अव्यय वापरतात. उदा. म्हणून, सबब, याकरिता, यास्तव, तस्मात

गौणत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये - या उभयान्वयी अव्ययांनी जोडलेली वाक्य ही मिश्र वाक्य असतात. यातील गौण वाक्य किंवा मुख्य वाक्य ओळखण्यासाठी प्रश्न विचारला जातो. याचे खालील चार प्रकार पडतात.

गौणत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये

1. स्वरुपबोधक - उभयान्वयी अव्ययांनी जोडलेल्या दोन वाक्यातील प्रधान वाक्याचा खुलासा गौण वाक्ये करतो त्या अव्ययास स्वरूपबोधक उभयान्वयी अव्यये असे म्हणतात. उदा. की, म्हणून, म्हणजे, जे
2. कारणबोधक - जेव्हा कारण, का, की या अव्ययांमुळे प्रधान वाक्यातील क्रिया घडण्याचे कारण गौणत्व वाक्यामधून व्यक्त होते अशा अव्ययांना कारणबोधक उभयान्वयी अव्यये म्हणतात.  उदा. कारण, कारण की, 
3. उद्देशबोधक - जेव्हा म्हणून, सबब, यास्तव, कारण, की यासारख्या शब्दांनी जोडलेल्या गौण वाक्यामुळे मुख्य वाक्याचा उद्देश किंवा हेतु दर्शविला जातो तेव्हा त्यास उद्देशबोधक उभयान्वयी अव्यये असे म्हणतात. उदा. म्हणून, यास्तव, सबब 
4. संकेतबोधक - गौण वाक्यात अट दर्शवली जाते व प्रधान वाक्यात त्याचा परिणाम असतो तेव्हा संकेतबोधक अव्ययांचा उपयोग केला जातो. उदा. जर-तर, म्हणजे, की 

Additional Informationशब्दयोगी अव्यय - जी अव्यये नामे आणि नामाप्रमाणे योजलेले शब्द यांच्यापुढे येऊन त्यांचा वाक्यातील इतर शब्दांशी संबंध दाखवतात त्यांना शब्दयोगी अव्यय म्हणतात.

उत्तर - परीक्षेपूर्वी तयारी झाली पाहिजे. या वाक्यात पूर्वी हे कालवाचक शब्दयोगी अव्यय आहे.

Important Pointsशब्दयोगी अव्यय - जी अव्यये नामे आणि नामाप्रमाणे योजलेले शब्द यांच्यापुढे येऊन त्यांचा वाक्यातील इतर शब्दांशी संबंध दाखवतात त्यांना शब्दयोगी अव्यय म्हणतात.

शब्दयोगी अव्यये मुख्यत: नामाला किंवा नामाचे कार्य करणाऱ्या शब्दाला जोडली जातात पण कधी कधी ती क्रियापदे व क्रियाविशेषणे यांना सुद्धा लागतात.

शब्दयोगी अव्यय शब्दाला लागल्यावर बनलेला जोडशब्द त्याच वाक्यातील दुसऱ्या शब्दाशी संबंध दाखवतो.

शब्दयोगी अव्यय हे अव्यय असल्याने त्यामध्ये लिंग, वचन, विभक्तीनुसार कोणताही बदल होत नाही.

शब्दयोगी अव्यय शब्दाला लागताना, त्या शब्दाचे सामान्य रूप होते.

शब्दयोगी अव्ययाचे अर्थावरून पुढील प्रकार पडतात.

1. कालदर्शक शब्दयोगी अव्यये -  नंतर, पावेतो, पुढे, पूर्वीं, आधी
2. गतिवाचक शब्दयोगी अव्यये - पासून, पर्यंत, मधून, खालून, आतून
3. स्थलवाचक शब्दयोगी अव्यये - अलीकडे, आत, जवळ, ठायी, नजीक, पाशी, पुढे, बाहेर, मध्ये, मागे, समोर
4. करणवाचक शब्दयोगी अव्यये - कडून, करवी, करून, द्वारा, मुळे, योगे, हाती
5. संबंधवाचक शब्दयोगी अव्यये - विशी, विषयी, संबंधी
6. हेतुवाचक शब्दयोगी अव्यये - करिता, साठी, अर्थी, निमित्त, अर्थी, स्तव, प्रीत्यर्थ, कारणे
7. कैवल्यवाचक शब्दयोगी अव्यये - च, ना, मात्र, पण, केवळ, फक्त
8. योग्यतावाचक शब्दयोगी अव्यये - समान, सम, योग्य, प्रमाणे, जोगा, सारखा, बरहुकूम
9. तुलनावाचक शब्दयोगी अव्यये - पेक्षा, तर, तम, मध्ये, परीस
10. व्यतिरेकवाचक शब्दयोगी अव्यये - विना, खेरीज, वाचून, शिवाय, व्यतिरिक्त, परता
11. संग्रहवाचक शब्दयोगी अव्यये - सुद्धा, देखील, बरीक, पण
12. साहचर्यवाचक शब्दयोगी अव्यये - संगे, सह, बरोबर, सकट, सहित, सवे, निशी
13. भागवाचक शब्दयोगी अव्यये - पैकी, पोटी, आतून
14. विनिमयवाचक शब्दयोगी अव्यये - बद्दल, जागी, बदली, ऐवजी, मोबदला
15. दिकवाचक शब्दयोगी अव्यये - प्रत, प्रति, कडे, लागी
16. विरोधवाचक शब्दयोगी अव्यये - उलटे, उलट, वीण, विरुद्ध
17. परिणामवाचक शब्दयोगी अव्यये - भर 
18. पूर्णतावाचक शब्दयोगी अव्यये - पुरता, पुरेसा

उत्तर - पक्षी झाडावर बसलेला पाहून, मांजर झाडावर चढली तेव्हा मी मात्र झाडाखाली गाढ झोपलो होतो. या वाक्यात वर आणि खाली ही शब्दयोगी अव्यये आहेत.

वर आणि खाली ही स्थलवाचक शब्दयोगी अव्यये आहेत.

Important Pointsशब्दयोगी अव्यय - जी अव्यये नामे आणि नामाप्रमाणे योजलेले शब्द यांच्यापुढे येऊन त्यांचा वाक्यातील इतर शब्दांशी संबंध दाखवतात त्यांना शब्दयोगी अव्यय म्हणतात.

शब्दयोगी अव्यये मुख्यत: नामाला किंवा नामाचे कार्य करणाऱ्या शब्दाला जोडली जातात पण कधी कधी ती क्रियापदे व क्रियाविशेषणे यांना सुद्धा लागतात.

शब्दयोगी अव्यय शब्दाला लागल्यावर बनलेला जोडशब्द त्याच वाक्यातील दुसऱ्या शब्दाशी संबंध दाखवतो.

शब्दयोगी अव्यय हे अव्यय असल्याने त्यामध्ये लिंग, वचन, विभक्तीनुसार कोणताही बदल होत नाही.

शब्दयोगी अव्यय शब्दाला लागताना, त्या शब्दाचे सामान्य रूप होते.

शब्दयोगी अव्ययाचे अर्थावरून पुढील प्रकार पडतात.

1. कालदर्शक शब्दयोगी अव्यये -  नंतर, पावेतो, पुढे, पूर्वीं, आधी
2. गतिवाचक शब्दयोगी अव्यये - पासून, पर्यंत, मधून, खालून, आतून
3. स्थलवाचक शब्दयोगी अव्यये - अलीकडे, आत, जवळ, ठायी, नजीक, पाशी, पुढे, बाहेर, मध्ये, मागे, समोर
4. करणवाचक शब्दयोगी अव्यये - कडून, करवी, करून, द्वारा, मुळे, योगे, हाती
5. संबंधवाचक शब्दयोगी अव्यये - विशी, विषयी, संबंधी
6. हेतुवाचक शब्दयोगी अव्यये - करिता, साठी, अर्थी, निमित्त, अर्थी, स्तव, प्रीत्यर्थ, कारणे
7. कैवल्यवाचक शब्दयोगी अव्यये - च, ना, मात्र, पण, केवळ, फक्त
8. योग्यतावाचक शब्दयोगी अव्यये - समान, सम, योग्य, प्रमाणे, जोगा, सारखा, बरहुकूम
9. तुलनावाचक शब्दयोगी अव्यये - पेक्षा, तर, तम, मध्ये, परीस
10. व्यतिरेकवाचक शब्दयोगी अव्यये - विना, खेरीज, वाचून, शिवाय, व्यतिरिक्त, परता
11. संग्रहवाचक शब्दयोगी अव्यये - सुद्धा, देखील, बरीक, पण
12. साहचर्यवाचक शब्दयोगी अव्यये - संगे, सह, बरोबर, सकट, सहित, सवे, निशी
13. भागवाचक शब्दयोगी अव्यये - पैकी, पोटी, आतून
14. विनिमयवाचक शब्दयोगी अव्यये - बद्दल, जागी, बदली, ऐवजी, मोबदला
15. दिकवाचक शब्दयोगी अव्यये - प्रत, प्रति, कडे, लागी
16. विरोधवाचक शब्दयोगी अव्यये - उलटे, उलट, वीण, विरुद्ध
17. परिणामवाचक शब्दयोगी अव्यये - भर 
18. पूर्णतावाचक शब्दयोगी अव्यये - पुरता, पुरेसा

Additional Informationउभयान्वयी अव्यय - दोन किंवा अधिक शब्द अथवा वाक्य जोडणाऱ्या अविकारी शब्दांना उभयान्वयी अव्यय असे म्हणतात.

केवलप्रयोगी अव्यय - आपल्या मनातील दु:ख, आश्चर्य इत्यादी भावना व्यक्त करणार्‍या शब्दांना केवलप्रयोगी अव्यय किंवा उद्गारवाची शब्द असे म्हणतात.

क्रियाविशेषण अव्यय - क्रियापदाची विशेष माहिती सांगून क्रियापदाची व्याप्ती मर्यादित करणार्‍या शब्दाला क्रियाविशेषण असे म्हणतात. ज्याप्रमाणे विशेषण हे नामाबद्दलची विशेष माहिती देते, त्याचप्रमाणे क्रियाविशेषण हे क्रियापदाबद्दल विशेष माहिती देते.

उत्तर - मराठी भाषेमध्ये आणि, व, किंवा, अथवा हे शब्द सामान्यतः उभयान्वयी अव्यय म्हणून वापरले जातात. 

Important Pointsउभयान्वयी अव्यय - दोन किंवा अधिक शब्द अथवा वाक्य जोडणाऱ्या अविकारी शब्दांना उभयान्वयी अव्यय असे म्हणतात.

उभायान्वयी अव्ययाचे दोन प्रकार पडतात.

1. प्रधानत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये
2. गौणत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये

प्रधानत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये - अर्थाच्या दृष्टीने दोन स्वतंत्र वाक्ये जोडणाऱ्या शब्दाला प्रधानत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये म्हणतात. जोडली गेलेली वाक्ये संयुक्त वाक्ये असतात. याचे खालील चार प्रकार पडतात.

प्रधानत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये 

1. समुच्चयबोधक -  या उभयान्वयी अव्ययाने पहिल्या विधानात आणखी भर टाकण्याचे काम केले जाते. उदा. आणि, व, शिवाय, आणिक, अन
2. विकल्पबोधक - या उभयान्वयी अव्ययाने पर्याय, निवड किंवा दिलेल्या गोष्टींपैकी एकीला पसंती दर्शवली जाते. उदा. अथवा, किंवा, की, अगर, वा
3. न्यूनत्वबोधक -  पहिल्या वाक्यात काहीतरी कमीपणा किंवा उणीव दर्शवणारे दुसरे वाक्य या उभयान्वयी अव्ययाने जोडले जाते. उदा. पण, परंतु, परी, बाकी, किंतु
4. परिणामबोधक - पहिल्या वाक्यातील घटनेचा किंवा कृतीचा परिणाम दुसऱ्या वाक्यात दिलेला असतो तेथे परिणामबोधक उभयान्वयी अव्यय वापरतात. उदा. म्हणून, सबब, याकरिता, यास्तव, तस्मात

गौणत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये - या उभयान्वयी अव्ययांनी जोडलेली वाक्य ही मिश्र वाक्य असतात. यातील गौण वाक्य किंवा मुख्य वाक्य ओळखण्यासाठी प्रश्न विचारला जातो. याचे खालील चार प्रकार पडतात.

गौणत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये

1. स्वरुपबोधक - उभयान्वयी अव्ययांनी जोडलेल्या दोन वाक्यातील प्रधान वाक्याचा खुलासा गौण वाक्ये करतो त्या अव्ययास स्वरूपबोधक उभयान्वयी अव्यये असे म्हणतात. उदा. की, म्हणून, म्हणजे, जे
2. कारणबोधक - जेव्हा कारण, का, की या अव्ययांमुळे प्रधान वाक्यातील क्रिया घडण्याचे कारण गौणत्व वाक्यामधून व्यक्त होते अशा अव्ययांना कारणबोधक उभयान्वयी अव्यये म्हणतात.  उदा. कारण, कारण की, 
3. उद्देशबोधक - जेव्हा म्हणून, सबब, यास्तव, कारण, की यासारख्या शब्दांनी जोडलेल्या गौण वाक्यामुळे मुख्य वाक्याचा उद्देश किंवा हेतु दर्शविला जातो तेव्हा त्यास उद्देशबोधक उभयान्वयी अव्यये असे म्हणतात. उदा. म्हणून, यास्तव, सबब 
4. संकेतबोधक - गौण वाक्यात अट दर्शवली जाते व प्रधान वाक्यात त्याचा परिणाम असतो तेव्हा संकेतबोधक अव्ययांचा उपयोग केला जातो. उदा. जर-तर, म्हणजे, की

Additional Information

• सर्वनाम - वाक्यातील नामाचा वारंवार होणारा उच्चार टाळावा म्हणून नामाच्या ऐवजी येणार्‍या शब्दाला सर्वनाम असे म्हणतात.
• केवलप्रयोगी अव्यय - आपल्या मनातील दु:ख, आश्चर्य इत्यादी भावना व्यक्त करणार्‍या शब्दांना केवलप्रयोगी अव्यय किंवा उद्गारवाची शब्द असे म्हणतात. 
• क्रियाविशेषण अव्यय - क्रियापदाची विशेष माहिती सांगून क्रियापदाची व्याप्ती मर्यादित करणार्‍या शब्दाला क्रियाविशेषण असे म्हणतात. ज्याप्रमाणे विशेषण हे नामाबद्दलची विशेष माहिती देते, त्याचप्रमाणे क्रियाविशेषण हे क्रियापदाबद्दल विशेष माहिती देते.

उत्तर - शिव शिव हे उद्गारवाचक अव्यय आहे. शिव शिव हे शोकदर्शक केवलप्रयोगी अव्यय या प्रकारात मोडते. 

Important Pointsकेवलप्रयोगी अव्यय - आपल्या मनातील दु:ख, आश्चर्य इत्यादी भावना व्यक्त करणार्‍या शब्दांना केवलप्रयोगी अव्यय किंवा उद्गारवाची शब्द असे म्हणतात. 

केवलप्रयोगी अव्‍यय वाक्‍याचा भाग नसतात. ते केवळ वापरायचे म्हणून वापरले जातात परंतु त्यांच्यामुळे भाषेची शोभा वाढते.

केवलप्रयोगी अव्‍ययांना विभक्‍तीचे प्रत्‍यय लागत नाहीत. ते केवळ भावनेचे उद्गार असतात. केवलप्रयोगी अव्यय अविकारी असतात.

केवलप्रयोगी अव्‍यय भावनाप्रधान असतात. केवलप्रयोगी अव्यये कोणता भाव व्यक्त करतात यावरून त्यांचे खालील नऊ प्रकार पडतात.

• तिरस्कारदर्शक - शी, शु, शिक्क, इश्श, हुडत, हुड, फुस, हत, छत, छी
• शोकदर्शक - आई ग, अगाई, हाय, हायहाय, ऊं, अं, अरेरे, शिव शिव, हरहर, देवा रे
• आश्चर्यदर्शक - ऑ, ओहो, अबब, अहाहा, बापरे, ओ, अरेच्या
• प्रशंसादर्शक - छान, वाहवा, भले, शाब्बास, ठीक, फक्कड, खाशी
• संमतीदर्शक - ठीक, जीहा, हा, बराय, अच्छा
• हर्षदर्शक - अहाहा, वाहवा, वा, अहा, वा-वा, ओ-हो
• संबोधनदर्शक - अग, अरे, अहो, ए, अगा, अगो, बा, रे
• मौनदर्शक - चुप, चुपचाप, गप, गुपचुप
• विरोधदर्शक - छेछे, अहं, ऊं, हू, हॅट, छट, छे, च

Additional Informationपरंतु हे न्यूनत्वबोधक उभयान्वयी अव्यय आहे.

शिवाय हे समुच्चयबोधक उभयान्वयी अव्यय आहे तसेच शिवाय हे व्यतिरेकवाचक शब्दयोगी अव्यय म्हणून सुद्धा वापरले जाते.

त्यापेक्षा या शब्दात पेक्षा हे तुलनावाचक शब्दयोगी अव्यय आहे.