धार्मिक चळवळी MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Religious Movements - मोफत PDF डाउनलोड करा

योग्य उत्तर म्हणजे गुरु गोबिंद सिंह.

• 1699 मध्ये शीख धर्माचे दहावे गुरू, गुरु गोबिंद सिंह यांनी खालसा परंपरा सुरू केली होती.
• त्याची स्थापना ही शीख धर्माच्या इतिहासातील महत्वाची घटना होती.
• शिखांनी खालसाची स्थापना बैसाखीच्या सणानिमित्त केली.

योग्य उत्तर गुरु गोविंद सिंग आहे.Key Points 
गुरु गोविंद सिंग

• शिखांचे दहावे आणि शेवटचे गुरू , गुरु गोविंद सिंग यांचा जन्म 5 जानेवारी 1666 रोजी पाटणा, बिहार येथे झाला.
• 24 नोव्हेंबर 1675 रोजी वयाच्या 9 व्या वर्षी ते गुरू झाले. ते शीख धर्माचे दहावे आणि शेवटचे गुरु होते.
  • त्यांनी शीख धर्माचे पाच के सादर केले जे खालसा शीखांनी नेहमी परिधान केले पाहिजे अशा 5 वस्तूंचा संदर्भ देते. हे खालीलप्रमाणे आहेत:
  • केश - न कापलेले केस
  • कंघा - केसांसाठी लाकडी कंगवा
  • किरपण - लोखंडी खंजीर
  • कारा - एक लोखंडी बांगडी
  • कचरा - कापूस टाइल करण्यायोग्य अंतर्वस्त्र

Additional Information  गुरु तेग बहादूर:

• ते शीख धर्मातील दहा गुरूंपैकी नववे गुरु होते.
• १६७५ मध्ये औरंगजेबाने गुरु तेग बहादूर यांचा शिरच्छेद केला.
• त्यांनी 1665 मध्ये पंजाबमधील आनंदपूर साहिब शहराची स्थापना केली.

गुरु नानक:

• ते शीख धर्माचे संस्थापक होते.

• त्यांची शिकवण गुरु ग्रंथसाहिबमध्ये आढळते.

• गुरु नानकांनी एका देवाच्या उपासनेवर भर दिला.
• त्यांनी ‘लँगर’चा सराव सुरू केला.

गुरु अंगद -

• शीख धर्मातील दहा गुरूंपैकी ते दुसरे होते.
• गुरुमुखी लिपीही त्यांनी विकसित केली.

गुरु अर्जन देव:

• ते पाचवे शीख गुरू होते.
• आदिग्रंथ नावाच्या शीख धर्मग्रंथाची पहिली अधिकृत आवृत्ती संकलित करण्याचे श्रेय त्यांना मिळाले.
• अमृतसरमध्ये सुवर्ण मंदिर म्हणून प्रसिद्ध असलेले प्रसिद्ध हरमंदर साहिब त्यांनी बांधले.
• त्याला मुघल सम्राट जहांगीरने मारले.

गुरु राम दास

• गुरु राम दास, 10 गुरूंपैकी चौथे .
• त्यांनी अमृतसर शहराची स्थापना केली.

गुरु हर गोविंद

• ते गुरु अर्जन देव यांचे पुत्र होते आणि "सैनिक संत" म्हणून ओळखले जात होते.
• ते 10 गुरूंपैकी सहावे होते.
• त्याने एक लहान सैन्य संघटित केले आणि विश्वासाचे रक्षण करण्यासाठी शस्त्रे उचलणारे पहिले गुरु बनले.

गुरु हर राय

• ते 10 गुरूंपैकी सातवे होते.
• त्याने मुघल शासक शाहजहानचा मोठा मुलगा दारा शिकोह याला आश्रय दिला, ज्याचा नंतर औरंगजेबाने छळ केला.

Key Points  शीख गुरूंचा क्रम

• गुरु नानक
• गुरु अंगद
• गुरु अमर दास
• गुरु राम दास
• गुरु अर्जन देव
• गुरु हरगोविंद
• गुरु हर राय
• गुरु हर किशन
• गुरु तेग बहादूर
• गुरु गोविंद सिंग

योग्य उत्तर बंदा बहादुर आहे.Key Points

• गुरू गोविंद सिंग यांच्या मृत्यूनंतर, गुरुपदाची संस्था संपुष्टात आली आणि शिखांचे नेतृत्व त्यांचे विश्वासू शिष्य बंदा सिंग बहादूर यांच्याकडे गेले.
• बंदा सिंग बहादूर हे एक शीख योद्धा आणि खालसा सैन्याचा सेनापती होते.
• पंजाबमध्ये खालसा राजवट निर्माण केल्यापासून, बंदा सिंग बहादूर यांनी जमीनदारी राजवट रद्द केली होती आणि जमीन कसणाऱ्याला "मालमत्ता हक्क" दिला होता.
• बंदा सिंग यांनी "दिल्ली ते लाहोर" पंजाबमधील खालच्या जाती आणि शेतकऱ्यांसह एकत्र रॅली केली होती आणि जवळजवळ 8 वर्षे मुघल सैन्याविरूद्ध जोरदार "असमान संघर्ष" चालवला होता.
• दरम्यान, 1715 मध्ये, त्यांना पकडण्यात आले आणि ठार मारण्यात आले. त्यांच्या अपयशाची अनेक कारणे आहेत. एक म्हणजे, मुघल सैन्य खूप बलाढ्य होते, आणि दुसरे म्हणजे, ग्रामीण गरीब आणि खालच्या जातींसाठीच्या मोहिमेमुळे पंजाबमधील उच्च जाती आणि वर्ग बंद सिंग बहादूर यांच्या विरोधात सैन्यात सामील झाले होते.

Additional Information

• गुरू नानक देव हे पहिले शीख गुरू होते.
• सुवर्ण मंदिराचे बांधकाम गुरू अर्जन देव यांनी केले.
• गुरू अर्जन देव यांना मुघल सम्राट जहांगीरने फाशी दिली होती.
• खालसा पंथ - 13 एप्रिल 1699 रोजी गुरू गोविंद सिंग यांनी प्रेटोरियन गार्डची स्थापना केली होती.
• गुरू हर कृष्ण हे सर्वात तरुण शीख गुरू होते, ते वयाच्या 5व्या वर्षी गुरू झाले.

Important Points

• सुवर्ण मंदिर :-
  • गुरु अर्जन साहिबचा पाया, लाहोरचे संत हजरत मियां मीर जी यांनी 1 माघ, 1645 रोजी (डिसेंबर 1588) घातला.
  • या बांधकामाची प्रत्यक्ष देखरेख खुद्द गुरु अर्जन साहिब यांनी केली होती.
  • पवित्र तलाव (अमृतसर किंवा अमृत सरोवर) खोदण्याची योजना गुरु अमरदास साहेब, तिसरे नानक यांनी आखली होती.
  • पण ती गुरु रामदास साहेबांनी बाबा बुद्धजींच्या देखरेखीखाली पार पाडली. 

योग्य उत्तर पर्याय १ आहे.  म्हणजे नायनार.

• नायनार याला भक्ति चळवळीत शैववाद असे म्हटले जाते.
• सातव्या ते नवव्या शतकात नायनारों (शिवाला समर्पित संत) आणि अलवर ( विष्णूला समर्पित संत) यांच्या नेतृत्वाखाली अनेक धार्मिक चळवळी उदयास आल्या.
• ते सर्व जातीतून आले होते, ज्या पुलायर आणि पनारस यांसारख्या अस्पृश्य जातींचा देखील समावेश होता.
• ते बौद्ध आणि जैन यांच्यावर कठोर टीका करत होते आणि ते मोक्षाचा मार्ग म्हणून शिव आणि विष्णुवरील प्रबळ प्रेमाचा प्रचार करत होते.
• प्रेम आणि वीरतेच्या कल्पनेकडे त्यांचा कल होता असे संगम आहित्यात आढळून येते. ( तामिळ साहित्याचे सर्वात पहिले उदाहरण हे सामान्य युगाच्या सुरुवातीच्या शतकात रचले गेले होते.), आणि त्यांना भक्तिच्या मूल्यांत मिश्रित केले  गेले.
• ६३ नायनार होते,  त्यापैकी अप्पार, सांभरदार, सुंदरारआणि मणिक्कवासागर हे सर्वात प्रसिद्ध होते.
• १२ अलवर होते, ते विविध पार्श्वभूमीतून आले होते, त्यापैकी पेरियालवर, त्यांची मुलगी अंदल, टोंडारादिपोदी अलवर आणि नम्मलवार हे सर्वात प्रसिद्ध होते.
• त्यांचे संगीत दिव्य प्रबंधात संकलित केली गेली होती. 

लक्षात ठेवण्यासाठी टिप -  जर इंग्रजीत तुम्ही अलवर च्या 'ए' ला उलटे केले , तर तो 'वि' होतो, 'वि' म्हणजे विष्णु. म्हणून अलवर हे विष्णुचे भक्त आहेत. दुसरा शब्द शिव भक्तांसाठी असेल.

बोधिसत्व :

•  बुद्ध होण्यासाठी ज्ञान प्राप्तीच्या मार्गावर असलेल्या मनुष्यास बोधिसत्व असे म्हटले जाते.

वली :  

• सुफी ,वली, दरवेश आणि फकीर या शब्दांचा वापर मुस्लिम संतासाठी केला जातो.
• वली हे एक सुफी संत होते ज्यांनी तेअल्लाहच्या जवळ असल्याचा दावा केला होता.
• हे असे संत आहेत ज्यांनी तपसाधना,चिंतन,संन्यासआणि आत्म-अस्वीकार याद्वारे अंतर्ज्ञान विद्या अवगत करण्याचा प्रयत्न केला.

योग्य उत्तर गुरु राम दास आहे.

• गुरु राम दास (1574 - 1581) हे शिखांच्या दहा गुरुंपैकी चौथे गुरु असून त्यांनी अमृतसर शहराची स्थापना केली. 
• त्यांनी शिखांचे पवित्र शहर अमृतसर येथे प्रसिद्ध सुवर्ण मंदिराचे बांधकाम सुरु केले.
• त्यांनी मुस्लिम सुफी, मियाँ मीर यांना हरमंदिर साहिबची कोनशिला स्थापन करण्याची विनंती केली. 

योग्य उत्तर गुरु तेग बहादूर आहे.

• गुरु तेग बहादूर हे शीखांचे नववे गुरु होते.
  • ते दुसरे शीख शहीद आहे.
  • त्यांचा जन्म पंजाबमधील अमृतसर येथे 1621 मध्ये झाला होता.
  • ते गुरू गोविंद सिंगाचे वडीलही होते .
  • मुगल सम्राट औरंगजेबच्या आदेशानुसार 1675 मध्ये गुरु तेग बहादूर यांना दिल्लीत फाशी देण्यात आली.

• गुरु गोविंद सिंह हे दहावे शीख गुरु होते.
• गुरु अमर दास हे शीखांचे तिसरे गुरु होते.
  • त्यांनी सती प्रथा व पुरदह व्यवस्थेविरूद्ध संघर्ष केला.
• गुरु अर्जन देव हे शीखांचे पाचवे गुरु होते.
  • त्यांनी स्वर्ण मंदिराची स्थापना केली आणि आदि ग्रंथाची रचना केली

श्री गुरु गोविंद सिंग जी हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• गुरु गोविंद सिंग हे शिखांचे दहावे गुरु होते.
  • ते गुरू तेग बहादूर यांचे पुत्र होते.
  • त्यांचा जन्म 1666 मध्ये, बिहारमधील पटना येथे झाला होता.
  • खालसा पंथ, गुरू गोविंद सिंग यांनी शीख धर्मावर आपली श्रद्धा असणारा समुदाय स्थापन केला होता.
  • गुरु गोविंद सिंग हे शेवटचे शीख गुरू मानले जातात.

Additional Information

• गुरु तेग बहादूर हे शिखांचे नववे गुरु होते.
  • ते दुसरे शीख शहीद आहेत.
  • त्यांचा जन्म 1621 मध्ये, पंजाबमधील अमृतसर येथे झाला होता.
  • 1675 साली, मुघल सम्राट औरंगजेबाच्या आदेशानुसार दिल्ली येथे गुरु तेग बहादूर यांना फाशी देण्यात आली होती.
• गुरु नानक हे शीख धर्माचे संस्थापक आहेत.
  • गुरु नानक यांचा जन्म 15 एप्रिल 1469 रोजी पाकिस्तानमधील राय भोई दी तलवंडी (सध्याचे नानकाना साहिब) येथे झाला होता.
  • त्यांच्या जन्मस्थानाला गुरुद्वारा जनम अस्थान असे म्हटले जाते.
  • ते दहा शीख गुरूंपैकी पहिले मानले जातात.
• गुरू हरगोविंद हे शीख धर्मातील दहा गुरूंपैकी सहावे होते.
  • शीख धर्मातील लष्करीकरणाची प्रक्रिया गुरू हरगोविंद यांनी सुरू केली होती.
  • अकाल तख्त, शीखांच्या पाच तख्तांपैकी एक (सत्तेची जागा) श्री गुरु हरगोविंद यांनी उभारले होते.

योग्य उत्तर गुरु अंगद देव आहे. 

• गुरु अंगद देव हे शीख धर्माच्या दहा मानवी रूपातील गुरुंचे (दिव्य दूत) होते.
• गुरु अंगदने गुरुमुखी लिपीचे सद्यरूप शोधून काढले.
• हे पंजाबी भाषेचे लिखाण करण्याचे माध्यम बनले ज्यामध्ये गुरुंची स्तोत्रे व्यक्त केली गेली आहेत.

शीख गुरुः

1. गुरु नानक देव (1469 -1539)
2. गुरु अंगद देव (1539 -1552)
3. गुरू अमरदास साहिब (1552 - 1574)
4. गुरु राम दास साहिब (1574 - 1581)
5. गुरु अर्जन देव (1581 - 1606)
6. गुरु हर गोबिंद साहिब (1606 - 1644)
7. गुरु हर राय साहिब (1644 - 1661)
8. गुरु हर कृष्ण साहिब (1661 - 1664)
9. गुरु तेग बहादुर साहिब (1665 - 1675)
10. गुरु गोबिंदसिंग साहिब (1675 - 1708)
11. गुरु ग्रंथ साहिब (1708 - अनंतकाळ)

मुघल हे योग्य उत्तर आहे.​

Key Points 

• श्री गुरु गोविंद सिंग यांच्या मृत्यूनंतर शिखांनी बंडा बहादूर यांच्या नेतृत्वाखाली मुघलांविरुद्ध बंड केले.
• गुरु गोविंद सिंग यांच्या मृत्यूनंतर गुरुपदाची संस्था संपुष्टात आली आणि शिखांचे नेतृत्व त्यांचे विश्वासू शिष्य बंदा सिंग बहादूर यांच्याकडे गेले.
• बंदा सिंग बहादूर हा एक शीख योद्धा आणि खालसा सैन्याचा सेनापती होता.
• पंजाबमध्ये खालसा राजवट निर्माण केल्यापासून, बंदा सिंग बहादूरने जमीनदारी राजवट रद्द केली होती आणि जमीन कसणाऱ्याला "मालमत्ता हक्क" दिला होता.
• बंदा सिंगने "दिल्ली ते लाहोर" पंजाबमधील खालच्या जाती आणि शेतकऱ्यांसह एकत्र रॅली केली होती आणि जवळजवळ 8 वर्षे मुघलांच्या सैन्याविरूद्ध जोरदार "असमान संघर्ष" चालविला होता.
• तथापि, 1715 मध्ये, त्याला पकडण्यात आले आणि ठार मारण्यात आले.
• त्याच्या अपयशाची अनेक कारणे आहेत. एक, मुघल सैन्य खूप मजबूत होते आणि दुसरे, ग्रामीण गरीब आणि खालच्या जातींसाठीच्या मोहिमेमुळे पंजाबमधील उच्च जाती आणि वर्ग बंदा सिंग बहादूरच्या विरोधात सैन्यात सामील झाले होते.

Additional Information

• शीखांचे गुरु -
  1. गुरु नानक - शीख धर्माचे संस्थापक
  2. गुरु अंगद
  3. गुरु अमर दास
  4. गुरु राम दास
  5. गुरु अर्जन
  6. गुरु हरगोविंद
  7. गुरु हर राय
  8. गुरु हर कृष्ण
  9. गुरु तेग बहादूर
  10. गुरू गोविंद सिंग - खालशाची ओळख करून दिली, 'पाच K', गुरू ग्रंथ साहिब यांना भावी आणि अंतिम गुरु म्हणून घोषित केले

योग्य उत्तर धर्मशाळा आहे.

• एक खानकाह ही खासकरून सुफी बंधुत्वाच्या मेळाव्यासाठी निर्देशित केलेली इमारत आहे.
• भूतकाळात आणि काही प्रमाणात आजकाल, ती सहसा सालिक (सूफी प्रवासी) आणि इस्लामिक विद्यार्थ्यांसाठी धर्मशाळा म्हणून काम करत असे.
• खानगाहला खानकाह किंवा खानिकाह किंवा रिबत असेही म्हणतात.
• खानकाह बहुतेकदा दर्गा (सुफी संतांचे मंदिर), आणि टर्ब (विख्यात लोकांची थडगी), मशिदी आणि मदरसे (इस्लामिक शाळा) यांना लागून आढळतात.
• अरब जगतात, विशेषत: उत्तर आफ्रिकेत, खानकाहला झवियाह म्हणून ओळखले जाते.
• खानकाह नंतर मोरोक्कोपासून इंडोनेशियापर्यंत इस्लामिक जगतात पसरले.