केंद्र आणि राज्याचे संबंध कोणत्या आयोगाने तपासले?

योग्य उत्तर आहे आर एस सरकारिया.

मुख्य मुद्दे

केंद्र आणि राज्य यांच्यातील संबंध निश्चित करण्यासाठी पहिल्या तीन सदस्यीय आयोगाचे अध्यक्ष आर एस सरकारिया होते.

• सरकारिया आयोगाची नियुक्ती भारत सरकारने 1983 मध्ये केली होती.
• आनंदपूर साहिब ठराव आणि पश्चिम बंगाल मेमोरँडमनंतर केंद्र-राज्य संबंधांमध्ये बदल घडवून आणण्यासाठी आयोगाची नियुक्ती करण्यात आली.
• रणजित सिंग सरकारिया या आयोगाचे प्रमुख होते तर श्री बी शिवरामन आणि डॉ सेन हे इतर दोन सदस्य होते.
• राज्य आणि केंद्र यांच्यातील कार्यप्रणालीचे पुनरावलोकन आणि विश्लेषण करण्यासाठी त्याची स्थापना करण्यात आली होती.
• आयोगाने भारताला पूर्णपणे संघराज्यात रुपांतरित करण्याची मागणी साफ नाकारली परंतु त्याच वेळी अति-केंद्रीकरणावर टीका केली.
• सरकारिया आयोगाच्या काही महत्त्वाच्या शिफारशी खालीलप्रमाणे आहेत.
  • अनुच्छेद 263 अंतर्गत कायमस्वरूपी आंतरराज्य परिषदेची स्थापना.
  • अखिल भारतीय सेवांचे बळकटीकरण.
  • अवशिष्ट शक्ती (कर आकारणी वगळता) समवर्ती सूचीमध्ये हलवल्या पाहिजेत.
  • राज्य सरकारच्या संमतीशिवाय केंद्राला सशस्त्र दल तैनात करता आले पाहिजे.
  • राज्यपालांना मंत्रीपरिषद काढून टाकण्याचे अधिकार नसावेत.