भारत आणि अमेरिकेच्या कायदेमंडळांमधील जागांच्या संख्येबाबत खालील विधाने विचारात घ्या:

1. 1971 च्या जनगणनेनुसार, जेव्हा भारताची लोकसंख्या 54.8 कोटी होती, लोकसभेतील जागांची संख्या 543 निश्चित करण्यात आली होती आणि 2026 नंतरच्या पहिल्या जनगणनेनुसार ती पुन्हा समायोजित केली जाईल.

2. अमेरिकेत, लोकसंख्या जवळजवळ चौपट वाढली असूनही, 1913 पासून प्रतिनिधी सभागृहातील जागांची संख्या 435 वर स्थिर राहिली आहे.

वरीलपैकी कोणते/कोणती विधान/विधाने योग्य आहे/आहेत?

योग्य उत्तर पर्याय 3 आहे.

In News 

• 2026 नंतरच्या पहिल्या जनगणनेनंतर लोकसभेच्या जागांची संख्या सुधारित केली जाणार असल्याने भारतात सीमांकनावर पुन्हा एकदा चर्चा सुरू झाली आहे.

Key Points 

• 1971 च्या जनगणनेनुसार, ज्यामध्ये 54.8कोटी लोकसंख्या होती, भारतातील लोकसभेच्या जागा (543) गोठवण्यात आल्या होत्या. लोकसंख्या नियंत्रण उपायांना प्रोत्साहन देण्यासाठी हे करण्यात आले होते. म्हणून, विधान 1 योग्य आहे.
• अमेरिकेत, 1913 पासून प्रतिनिधी सभागृह 435 जागांवर राहिले आहे, जरी लोकसंख्या 1911  मध्ये  9.4 कोटी होती ती 2024 मध्ये अंदाजे 34 कोटी झाली आहे. म्हणून, विधान 2 योग्य आहे.

Additional Information 

• भारतातील सीमांकन प्रक्रिया अनेक वेळा पुढे ढकलण्यात आली आहे, 2021 ची पुढे ढकलण्यात आलेली जनगणना झाल्यानंतर, 2026 नंतर पुढील समायोजन निश्चित करण्यात आले आहे.
• दोन दृष्टिकोनांवर चर्चा सुरू आहे:
  • राज्यांमध्ये विद्यमान 543 जागांचे पुनर्वितरण.
  • अंदाजित लोकसंख्येच्या आधारे लोकसभेच्या जागांची संख्या 848 पर्यंत वाढवणे.
• उत्तर प्रदेश आणि बिहार सारख्या उत्तरेकडील राज्यांच्या तुलनेत लोकसंख्या वाढीचा दर कमी असल्याने दक्षिणेकडील राज्यांना प्रतिनिधित्व कमी होण्याची भीती आहे .
• अमेरिकन प्रणाली लोकसंख्येच्या बदलांच्या आधारे दर 10 वर्षांनी राज्यांमध्ये जागांचे पुनर्वितरण करते, परंतु स्थिरता राखण्यासाठी एकूण संख्या 435 वर स्थिर राहते.